29 maart 2024

Ja, wat is ’t nou? Bottom-up of top-down?

De bolhoop 47 Tucanae. Credit: NASA

Sterrenstelsels, de enorme conglomeraten van tientallen tot honderden miljarden sterren, maken net zoals de sterren een evolutie mee. Ze ontstaan, worden groter en ontwikkelen zich tot een bepaalde vorm – een spiraalstelsel, elliptisch stelsel, balkspiraalstelsel of een onregelmatig stelsel. Over het ontstaan van sterrenstelsels zijn twee gangbare modellen: de ene zegt dat sterrenstelsels klein beginnen en dan langzaam groeien, doordat ze nog kleinere stelsels in de buurt aantrekken en verorberen, gestimuleerd door de aanwezige doch verborgen donkere materie. Da’s het bottom-up model. Het andere zegt dat enorme intergalactische stof- en gaswolken ineenkrimpen tot sterrenstelsels, daarbij direct zo’n groot sterrenstelsel vormend. Yep, da’s het top-down model. Jarenlang was het bottom-up model, in 1978 bedacht door Leonard Searle en Robert Zinn, het meest favoriet en dat zie je ook als een rode draad door m’n blogjes, want heel vaak heb ik het over dat kosmisch kannibalisme van sommige hongerige sterrenstelsels. Maar wat blijkt nu weer (het zal es niet): dat een team sterrenkundigen onder leiding van Harvey Richer (Universiteit van British Columbia in Canada) met behulp van de Hubble ruimtetelescoop aanwijzingen heeft gevonden dat het top-down model tóch wel eens waar kan zijn. Met Hubble keken ze naar de bolhoop 47 Tucanae, die zich in de halo van het sterrenstelsel bevindt. Hun onderzoek laat zien dat de bolhoop én de centrale verdichting van de Melkweg, da’s zo’n beetje het centrum ervan, beiden 11 á  12 miljard jaar oud zijn. En die gelijke leeftijd laat zien dat de halo én de kern van de Melkweg tegelijk ontstonden en dat geeft voeding aan het top-down model, welke al in 1962 werd gesuggereerd door Olin Eggen, Donald Lynden-Bell en Allan Sandage. OK, het zou kunnen dat de centrale verdichting eigenlijk jonger én ook kleiner was, maar dat een botsing ouder materiaal richting verdichting stuurde en dat die daardoor ook tien keer zo zwaar werd als de omringende halo. Het zou tenslotte óók kunnen dat zowel bottom-up achtige processen hebben plaatsgevonden (of nog steeds plaatsvinden) én top-down processen. Há, da’s het kosmische poldermodel, dat mag ik wel. 🙂 Bron: Science News.

Share

Speak Your Mind

*