28 maart 2024

Planck en XMM-Newton ontdekken supercluster van sterrenstelsels

De door Planck en XMM-Newton ontdekte supercluster. Credit: Planck image: ESA/LFI & HFI Consortia; XMM-Newton image: ESA

Nieuws via Twitter! De Planck satelliet is er niet voor gemaakt, maar het in kaart brengen van de kosmische microgolf-achtergrondstraling – in feite z’n primaire taak – heeft geleid tot de ontdekking van een nieuwe supercluster van sterrenstelsels. De bevestiging van het bestaan van de supercluster, die duizenden sterrenstelsels moet tellen, wordt gegeven door de eveneens Europese röntgensatelliet XMM-Newton. De vorig jaar gelanceerde Planck kwam de supercluster op het spoor door in die Cosmic Microwave Background (CMB), welke het overblijfsel is van de hete oerknal waarmee 13,7 miljard jaar geleden het heelal ontstond, op zoek te gaan naar signalen van het zogenaamde Sunyaev-Zel’dovich effect (SZE). Door dat effect, voor het eerst door de Russen Rashid Sunyaev en Yakov Zel’dovich geopperd in 1969, reageren fotonen van de CMB met electronen in het hete gas in die clusters. Door de interactie tussen fotonen en electronen wordt de CMB in de richting van de sterrenstelsels met het hete gas verstoort en dat zou in de vorm van ‘schaduwen’ van de CMB te zien moeten zijn. Planck kijkt in negen verschillende frequenties, variëren van 30 tot 857 GHz en daarin komt het SZE goed naar voren. Het gevolg is dat men met Planck niet alleen van bekende clusters van sterrenstelsels het SZ-effect heeft waargenomen, zoals bij de bekende Comacluster en bij Abell 2319, maar ook dat ‘ie een voorheen onbekende supercluster vond, eentje die uit drie afzonderlijke clusters van sterrenstelsels bestaat. Omdat Planck niet gebouwd is om haarscherpe plaatjes van clusters te leveren heeft men de XMM-Newton gebruikt om de waarnemingen te bevestigen en da’s prima gelukt. Het vermoeden bestaat dat er tussen de drie afzonderlijke clusters ook nog zoiets is als wat een inter-cluster filamentary structure in de volksmond heet, ahum… zeg maar reusachtige waterstofwolken die tussen de drie clusters in zweven. Bron: ESA.

Share

Speak Your Mind

*