28 maart 2024

VISTA toont ons Monoceros R2

Credit: ESO/J. Emerson/VISTA.

In het sterrenbeeld Eenhoorn (Monoceros) ligt, verborgen in een reusachtige donkere wolk van moleculen en stof, een actief stervormingsgebied, genaamd Monoceros R2. Hoewel het aan de hemel niet ver van de bekendere Orionnevel lijkt te staan, is het met een afstand van ongeveer 2700 lichtjaar in werkelijkheid bijna twee keer zo ver van ons verwijderd. In zichtbaar licht is te zien hoe het verstrooide licht van een aantal zware, hete sterren delen van de moleculaire wolk in een prachtige verzameling van reflectienevels heeft veranderd. Maar de meeste van de jonge, zware sterren in dit gebied gaan schuil achter dicht interstellair stof dat vrijwel al hun ultraviolette en zichtbare straling absorbeert. Op deze fraaie infraroodopname, gemaakt met de Visible and Infrared Survey Telescope for Astronomy (VISTA) van de ESO-sterrenwacht op de berg Paranal in het noorden van Chili, kijken we dwars door dit donkere gordijn van kosmisch stof heen. Hierdoor hebben we goed zicht op de plooien, lussen en filamenten – hieronder in de video in diverse delen van het electromagnetisch spectrum mooi in beeld gebracht – die de intense deeltjeswinden en straling van hete, jonge sterren uit de stoffige interstellaire materie hebben gemodelleerd.

Stervorming in Monoceros R2

Verschillende delen van Monoceros R2. Credit: ESO/J. Emerson/VISTA.

Met zijn enorme beeldveld, grote spiegel en gevoelige camera is VISTA ideaal voor het maken van diepe, detailrijke infraroodopnamen van grote stukken hemel als R2, zoals we ‘m maar even gemakshalve zullen noemen. De breedte van het beeldveld van VISTA komt op die afstand overeen met ongeveer tachtig lichtjaar. Aangezien het stof grotendeels transparant is op deze golflengten, komen veel jonge sterren die op opnamen in zichtbaar licht verborgen blijven in het infrarood tevoorschijn. De zwaarste van deze sterren zijn minder dan tien miljoen jaar oud. De afbeelding is opgebouwd uit opnamen die in drie verschillende delen van het nabij-infrarode spectrum zijn gemaakt. In moleculaire wolken zoals R2 maken de lage temperaturen en relatief hoge dichtheden de vorming van moleculen, waaronder die van waterstof, mogelijk. Onder bepaalde omstandigheden zenden deze moleculen veel nabij-infrarode straling uit. Veel van de roze en rode structuren op deze VISTA-opname worden waarschijnlijk gevormd door gasstromen van jonge sterren die deze gloed van moleculaire waterstof uitzenden. R2 heeft een compacte kern – niet groter dan twee lichtjaar – waar zeer zware, jonge sterren opeengepakt zitten. Ook bevindt zich hier een verzameling van heldere infraroodbronnen: dat zijn veelal pasgeboren zware sterren die nog door een stofschijf omgeven zijn. Dit gebied staat in het midden van de foto, waar bij nadere inspectie een veel hogere concentratie van sterren te zien is. De opvallend roodachtige structuren ter plaatse zijn kenmerkend voor de straling van moleculaire waterstof. De meest rechtse van de heldere wolken in het midden van de foto is NGC 2170, de helderste reflectienevel in dit gebied. In zichtbaar licht vertonen zulke nevels zich als helderblauwe eilanden in een donkere oceaan, terwijl in het infrarood de op volle toeren draaiende fabrieken in hun inwendige te zien zijn, die honderden zware sterren produceren. NGC 2170 is al met een kleine telescoop vaag waarneembaar en werd in 1784 vanuit Engeland ontdekt door William Herschel. De vorming van een ster duurt doorgaans een paar miljoen jaar. Het proces speelt zich af in wolken van interstellair gas en stof die honderden lichtjaren groot zijn. Omdat het interstellaire stof zichtbaar licht tegenhoudt, zijn waarnemingen op infrarode en radiogolflengten cruciaal voor het onderzoek van de beginstadia van de evolutie van sterren. Door de zuidelijke hemel systematisch in kaart te brengen, verschaft VISTA een enorme hoeveelheid gegevens, ruwweg 300 gigabyte per nacht, over gebieden die later in meer detail zullen worden bestudeerd met de Very Large Telescope (VLT), de Atacama Large Millimeter/submillimeter Array (ALMA) en de toekomstige European Extremely Large Telescope (E-ELT). Bron: ESO.

Share

Speak Your Mind

*