Site pictogram Astroblogs

Sterrenstelsel gevonden op recordafstand van 13,1 miljard lichtjaar

Dat is ‘m, UDFy-38135539. Credit: ESO

Hij heet UDFy-38135539 en hij (het?) staat op een afstand van maar liefst 13,1 miljard lichtjaar. Dit sterrenstelsel, daar hebben we het namelijk over, zien we op het moment dat het heelal slechts 600 miljoen jaar oud is, 4% van z’n huidige leeftijd. UDFy-38135539 komt als onbeduidend rood puntje voor op de Ultra Deep Field (UDF), de diepste blik in het heelal die de Hubble ruimtetelescoop in 2003 en 2009 nam door in totaal 48 uur lang naar een klein stukje hemel (diameter 2,4 boogminuten) in het sterrenbeeld Oven (Fornax) te kijken. Die foto was op zich niet voldoende om de afstand tot dat puntje te kunnen bepalen, maar met de SINFONI-spectrograaf  die verbonden is aan één van ESO’s Very Large Telescopes (VLT) op Paranal in Chili kon men ook het spectrum meten. Na 16 uren turen kon men een Lyman-alpha lijn zien in het infraroodgedeelte van het spectrum van UDFy-38135539 en dat gaf een formidabele roodverschuiving van z=8,6 [1]Roodverschuiving is het verschijnsel dat het spectrum van uitgezonden licht of andere elektromagnetische straling bij ontvangst naar “rood” verschoven is, d.w.z. in de richting van de langere … Lees verder te zien. Dat leverde de recordafstand van 13,1 miljard lichtjaar op. Daarmee wordt de vorige recordhouder, A1689-zD1, die 12,8 miljard lichtjaar om de hoek van de straat te vinden is, van z’n troon gestoten. Het bijzondere aan het piepjonge sterrenstelsel UDFy-38135539 is dat ‘ie moet bestaan uit de eerste generatie sterren in het vroege heelal. Die ontstonden naar schatting 400 miljoen jaar na de oerknal en met hun ultraviolette straling luidden ze de zogenaamde reïonisatiefase in, waarbij de waterstofatomen van hun electronen werden ontdaan. Matt Lehnert en z’n collegae van het Observatoire de Paris, die de SINFONI-metingen aan UDFy-38135539 hebben gedaan, denken dat de omgeving van het sterrenstelsel tot op een afstand van enkele miljoenen jaren geïoniseerd moet zijn. UDFy-38135539 kan dat echter niet in z’n eentje, dus het vermoeden bestaat dat er rondom het stelsel nog andere sterrenstelsels zijn, die te lichtzwak zijn om te zien. Werk aan de winkel dus voor de James Webb Space Telescope, opvolger van Hubble. Bron: Bad Astronomy + NRC-Handelsblad, 21 oktober 2010.

Voetnoten

Voetnoten
1 Roodverschuiving is het verschijnsel dat het spectrum van uitgezonden licht of andere elektromagnetische straling bij ontvangst naar “rood” verschoven is, d.w.z. in de richting van de langere golflengten (lagere frequenties). Beweegt een sterrenstelsel zich van ons af dan zien we een roodverschuiving, hetgeen te zien is aan de spectraalllijnen in het spectrum. Komt het stelsel naar ons toe dan heb je een blauwverschuiving. De roodverschuiving wordt kwantitatief uitgedrukt in de relatieve verandering z van de golflengte ? ten opzichte van de uitgezonden golflengte ?0:
z=\\frac{\\lambda-\\lambda_0}{\\lambda_0}=\\frac{f_0-f}{f}

Uitgedrukt in de frequenties is z de relatieve verandering van de uitgezonden frequentie f0 ten opzichte van de waargenomen frequentie f. Hoe groter de waargenomen z-waarde des te groter is de snelheid waarmee het stelsel zich van ons af beweegt en des te verder weg het staat.

FacebookTwitterMastodonTumblrShare
Mobiele versie afsluiten