Dat is ‘m, UDFy-38135539. Credit: ESO
Hij heet
UDFy-38135539 en hij (het?) staat op een afstand van maar liefst 13,1 miljard lichtjaar. Dit sterrenstelsel, daar hebben we het namelijk over, zien we op het moment dat het heelal slechts 600 miljoen jaar oud is, 4% van z’n huidige leeftijd. UDFy-38135539 komt als onbeduidend rood puntje voor op de
Ultra Deep Field (UDF), de diepste blik in het heelal die de Hubble ruimtetelescoop in 2003 en 2009 nam door in totaal 48 uur lang naar een klein stukje hemel (diameter 2,4 boogminuten) in het sterrenbeeld Oven (Fornax) te kijken. Die foto was op zich niet voldoende om de afstand tot dat puntje te kunnen bepalen, maar met de SINFONI-spectrograaf die verbonden is aan één van ESO’s Very Large Telescopes (VLT) op Paranal in Chili kon men ook het spectrum meten. Na 16 uren turen kon men
een Lyman-alpha lijn zien in het infraroodgedeelte van het spectrum van UDFy-38135539 en dat gaf een formidabele roodverschuiving van
z=8,6 te zien. Dat leverde de recordafstand van 13,1 miljard lichtjaar op. Daarmee wordt
de vorige recordhouder, A1689-zD1, die 12,8 miljard lichtjaar om de hoek van de straat te vinden is, van z’n troon gestoten. Het bijzondere aan het piepjonge sterrenstelsel UDFy-38135539 is dat ‘ie moet bestaan uit de eerste generatie sterren in het vroege heelal. Die ontstonden naar schatting 400 miljoen jaar na de oerknal en met hun ultraviolette straling luidden ze
de zogenaamde reïonisatiefase in, waarbij de waterstofatomen van hun electronen werden ontdaan. Matt Lehnert en z’n collegae van het Observatoire de Paris,
die de SINFONI-metingen aan UDFy-38135539 hebben gedaan, denken dat de omgeving van het sterrenstelsel tot op een afstand van enkele miljoenen jaren geïoniseerd moet zijn. UDFy-38135539 kan dat echter niet in z’n eentje, dus het vermoeden bestaat dat er rondom het stelsel nog andere sterrenstelsels zijn, die te lichtzwak zijn om te zien. Werk aan de winkel dus voor
de James Webb Space Telescope, opvolger van Hubble. Bron:
Bad Astronomy + NRC-Handelsblad, 21 oktober 2010.