Het Andromedastelsel doorgelicht in IR- en röntgenlicht

Even vooraf: ik ben de hele dag aan ’t worstelen met m’n internetverbinding. Vanmorgen is m’n glasvezel geactiveerd en alles werkt (televisie, telefoon), behalve internet. Nu zit ik tijdelijk even op een gedeelde internetverbinding van m’n mobiele telefoon. Handig die dingen. Ik hoop dat ’t probleem morgen verholpen is.

Het Andromedasterrenstelsel (M31), de naaste grote buur van ons eigen Melkwegstelsel, is rond de afgelopen Kerstdagen uitvoerig onderzocht in infrarood- (IR) en röntgenlicht. Voor het waarnemen van de eerste vorm van straling was de satelliet Herschel verantwoordelijk, voor de tweede z’n collega XMM-Newton, beiden van Europese makelij. Het resultaat van de Kerst-waarneemactie is hiernaast te zien, een afbeelding die de losse resultaten in optisch-, IR- en röntgenlicht laat zien en combinaties ervan. De optische beelden waren al eerder genomen. Uit de IR-waarnemingen blijkt dat zich in het Andromedastelsel een gigantische ring van warm stof bevindt van zo’n 75.000 lichtjaar in diameter. Pas gevormde sterren zorgen er voor dat het hun omringende stof wordt opgewarmd en Herschel heeft daar de IR-straling van gedetecteerd. Sommige sterrenkundigen denken dat de ring het resultaat is van een vroegere botsing die het Andromedastelsel lang geleden heeft gehad met een ander sterrenstelsel. Naast de grote ring zijn op de Herschelfoto nog vijf kleinere concentrische ringen zichtbaar. De röntgenwaarnemingen van de satelliet XMM-Newton tonen het gehele andere eind van de sterevolutie, namelijk niet het ontstaan, maar het einde ervan. Vooral in het centrum van het Andromedastelsel zijn talloze puntvormige röntgenbronnen zichtbaar, sommigen ervan de restanten van vroeger supernovae, anderen dubbelsterren waarbij de partners in een dodelijke gravitationele verstrengeling met elkaar zijn. Als je hoge resolutiefoto’s van M31 wilt zien in alle genoemde golflengten dan moet je in de bron zijn: ESA.