Kunnen jullie je nog die gedenkwaardige 21e oktober 2010 herinneren? Die dag werd bekendgemaakt dat sterrenkundigen met behulp van zowel de Hubble ruimtetelescoop als de Very Large Telescopes in Chili het verst verwijderde sterrenstelsel ooit hadden waargenomen. Het stelsel heette UDFy-38135539 en hij (het?) staat op een afstand van 13,1 miljard lichtjaar. Maar wat wil nu het geval, koud drie maanden na die gedenkwaardige 21e oktober 2010? Dat de NASA vandaag – de gedenkwaardige 26e januari anno 2011 – bekend heeft gemaakt dat ze een sterrenstelsel hebben gevonden dat nog verderweg staat! Het gaat om UDFj-39546284 – onthoudt die naam! – en het is een compact sterrenstelsel met blauwe sterren. Afstand: 13,2 miljard lichtjaar! Dus 100 miljoen lichtjaar verderop dan ex-recordhouder UDFy-38135539. En daarmee ook vroeger in het heelal ontstaan, zo’n 480 miljoen jaar ná de oerknal kwam UDFj-39546284 al voor. Het stelsel zie je als dat minieme rode stipje op Hubble’s Ultra Deep Field, de diepste blik in het heelal die de Hubble ruimtetelescoop in 2003 en 2009 nam door in totaal 48 uur lang naar een klein stukje hemel (diameter 2,4 boogminuten) in het sterrenbeeld Oven (Fornax) te kijken. Je zal je wellicht afvragen hoe zo’n compact stelsel met blauwe sterren rood op de foto te zien kan zijn. Het antwoord is dat het licht van UDFj-39546284 door de expansie van het heelal zodanig naar de (infra-)rode kant van het spectrum is verschoven dat het stelsel rood ‘oogt’. De roodverschuiving van UDFj-39546284 bedraagt ongeveer z=10, terwijl dat van UDFy-38135539 ‘slechts’ 8,6 bedroeg. Hieronder nog een video, waarin wordt ingezoomd op het nieuwe recordstelsel. Ik ben benieuwd hoe lang het record standhoudt.
Bron: Hubble.
Een roodverschuiving van z=10, geweldig Adrianus, NASA bedankt!
Een mooier verjaardagscadeau kon ik me niet wensen, dit record blijft vast tot in lengte van dagen als een lichtend voorbeeld van het astronomisch kunnen van de postnatale mens aan de hemel staan.
De roodverschuiving is 10,3 om precies te zijn. Het is het eerste object met een roodverschuiving groter dan 10! Nog gefeliciteerd overigens met je verjaardag. :-)Of is het weer één van je sinistere grappen?
'Het stelsel heette UDFy-38135539 en hij (het?) staat op een afstand van 13,1 miljard lichtjaar.'
Weten ze dat daar wel? Maar het is inderdaad fantastisch iets te ontdekken dat er al 13,1 miljard jaar is en dan nu nog iets te ontdekken dat er al 13.2 miljard jaar is. Of eigenlijk is het geen ontdekken natuurlijk, maar zien. Of wellicht ook dat geeneens. Tenslotte is het 13,2 miljard jaar onderweg geweest, in die 13,2 miljard jaar kan er veel veranderd zijn. Het kan zomaar gebeuren dat over 2 miljard jaren blijkt dat het er niet meer is, om maar wat te noemen. De vreugde van nu slaat dan om in diepe treurnis. UDFy-38135539 is niet meer….. snik, snik.
Als we zo ver weg kunnen kijken, zouden wij dan ook op een mogelijk 2de aarde op pakweg 1000 lichtjaren gedetaileerd kunnen inzoomen?
gr
Cris
Over de zegeningen van de beleefdheid Adrianus:
http://www.youtube.com/watch?v=l5zFsy9VIdM
Adrianus, je vraagt je af of dit record lang stand houdt, nou als je tijd van leven hebt vanzelfsprekend niet. Lang is kosmisch gezien wat anders dan een mensenleven.
Het gaat hier om twee mogelijkheden, 1. of we hebben de techniek nog niet om deze sterrenstelsel waar te nemen of 2. het licht van deze sterrenstelsel is nog onderweg, dus het licht heeft onze ogen nog niet bereikt.
Groet,
Hans
Hans, die tweede mogelijkheid ("het licht van deze sterrenstelsel is nog onderweg, dus het licht heeft onze ogen nog niet bereikt") is niet juist. We zouden nu ook al sterrenstelsels op 13,3 of 13,4 miljard lichtjaar afstand moeten kunnen zien. Het heelal is per slot van rekening 13,7 miljard jaar oud, dat licht van dergelijke stelsels heeft tijd genoeg gehad om ons te bereiken. Het is meer dat we op dit moment de techniek nog niet hebben om die lichtzwakkere stelsels te zien. Nou ja, de techniek is er vermoedelijk wel, maar je moet in die Hubble Ultra Deep Fields (HUDF) ook wel stuiten op dergelijke oeroude gevallen. Misschien dat een stelsel van 13,3 miljard lichtjaar afstand net één boogseconde buiten de HUDF staat, dan heb je net pech.
Hallo Adrianus,
Het heeft even geduurd om te reageren. Om hier in te gaan op jouw ideeën dan heb ik een hele pagina nodig.
Lees het stuk in Wikipedia met de titel "Oneindig Universum" staat er sinds zondag op en komt van mijn hand.
Of het staan blijft is een tweede, er iemand die het teveel een stijl van een opstel vindt. Maar het zijn wel mijn ideeën en fantasieën.
Groeten,
Hans
Hoi Hans, leuk dat je een stuk over het oneindige universum hebt geschreven. Hier te vinden voor liefhebbers. Ik heb het nog niet uitgebreid bestudeerd, maar je visie op 'het wegschieten van de sterrenstelsels vanuit de oerknal' is merkwaardig, die m.i. niet overeenstemt met de gangbare visie hierop. Zie m'n astroblog hierover. Het heelal is overigens 13,7 miljard jaar oud, maar het is geen 13,7 miljard lichtjaar groot. De werkelijke grootte van het zichtbare heelal is 93 miljard lichtjaar. Scheelt een tikkeltje. 🙂