29 maart 2024

Hubble neemt direct de accretieschijf rondom een zwart gat waar

Credit: NASA, ESA and J.A. Muñoz (University of Valencia)

Met de Hubble ruimtetelescoop is men er in geslaagd om gebruikmakend van de techniek van de zwaartekrachtslenzen voor het eerst de accretieschijf rondom een superzwaar zwart gat in een ver verwijderde quasar waar te nemen. Men heeft zelfs het temperatuursverloop in die schijf kunnen meten. De quasar waar het om draait is HE 1104-1805, die zich miljarden lichtjaren van de aarde af bevindt. Normaal gesproken zou zo’n superhete accretieschijf rondom het zwarte gat, waar het invallende materiaal roteert om de waarneemhorizon van dat zwarte gat, door de enorme afstand niet zichtbaar zijn, zelfs niet voor de Hubble telescoop. Maar gelukkig voor de waarnemers staat er precies tussen de quasar en de aarde een tussenliggend sterrenstelsel in, genaamd [WKK93] G. Dát sterrenstelsel zorgt er voor dat door haar gravitatiekracht het licht van de erachter liggende objecten – in dit geval die quasar – wordt verbogen én in lichtkracht wordt versterkt. Met name dat laatste aspect heeft er voor gezorgd dat de sterrenkundigen, onder leiding van Jose Muá±oz (Universiteit van Valencia, Spanje), de quasar veel gedetailleerder konden zien dan zonder het gravitatielens-effect het geval zou zijn, een effect dat al door Einstein werd voorspeld. Sterrenstelsels die werken als gravitatielenzen is al meer dan tien jaar een onderzocht fenomeen, maar hetgeen Muá±oz’ team deed ging een stap verder: zij waren in staat de gravitatielenzen van de afzonderlijke sterren in [WKK93] G te volgen, op het moment dat deze gezien vanaf de aarde voorbij het licht schoven van de accretieschijf rondom het zwarte gat in HE 1104-1805. Yep, je leest het goed, kleine onderdelen van het sterrenstelsel, die schuiven voor kleine onderdelen van de quasar – hoe nauwkeurig wil je het hebben. De accretieschijf blijkt tussen de 4 en 11 lichtdagen groot te zijn, dat is 100 tot 300 miljard km. Het waarnemen van dergelijk kleine objecten op deze afstanden staat gelijk aan het waarnemen van zandkorrels op de maan! Een knap staaltje waarneemtechniek, nietwaar? Hieronder een video over deze bijzondere waarneming.

Bron: Hubble.

Share

Speak Your Mind

*