29 maart 2024

Volop onderzoek gaande aan twintig Voorwerpjes

De twintig Voorwerpjes, met linksboven Hanny’s Voorwerp. Credit: SDSS/Zooniverse.

Het begon allemaal met de ontdekking in 2007 van ‘Hanny’s Voorwerp‘, de groen/blauw oplichtende gaswolk bij het sterrenstelsel IC 2497, door Hanny van Arkel, die de vondst deed door mee te doen met de Galaxy Zoo. In navolging van deze ontdekking werd op de Galaxy Zoo een jacht geopend op nog meer ‘Voorwerpjes’ – zoals de verzamelnaam luidt – en inmiddels zijn er door de deelnemers nog 19 ontdekt. De verzameling van twintig Voorwerpjes wordt uitvoerig bestudeerd door de sterrenkundigen en binnenkort wordt er een wetenschappelijk artikel over gepubliceerd in het vakblad Monthly Notices of the Royal Astronomical Society. Voor de liefhebbers: hier is dat artikel te lezen, waar o.a. sterrenkundige William Keel – alias NGC 3314 én lezer van de Astroblogs – aan heeft gewerkt. De vraag is of bij al die Voorwerpjes – ook wel extended emission-line regions (EELRs) genoemd – hetzelfde mechanisme werkzaam is als bij Hanny’s Voorwerp: dat de gaswolk gloeit door de ionisatie van zuurstof, door energetische röntgenstraling afkomstig van de kern van het sterrenstelsel IC 2497, 45.000 tot 70.000 lichtjaar verderop. In die kern huist een superzwaar zwart gat, die momenteel een slapend bestaan heeft, maar die minder dan 100.000 jaar geleden een zeer actieve periode moet hebben gehad. De uitkomst van het huidige onderzoek toont aan dat 14 van de 19 andere Voorwerpjes inderdaad een sterrenstelsel in de buurt hebben, op een afstand van minstens 30.000 lichtjaar, die op één of andere manier invloed heeft op de gloeiende gaswolk. Al die sterrenstelsels zouden af en toe een uitbarsting van hun centrale zwarte gat kennen, met een duur tussen de 20.000 en 200.000 jaren en de stelsels zouden dan AGN’s zijn, active galactic nuclei, wiens uitgestoten röntgenstraling vele jaren later kan stuiten op intergalactische wolken vol met neutraal gas. Als de AGN op een gegeven moment is uitgegaan, dan kan de ionisatie van de gaswolk daarna nog plaatsvinden. De uitstoot van de röntgenstraling gaat vaak in straalstromen, die naar twee tegenovergestelde richtingen gaan en er zijn inderdaad paren van Voorwerpjes gevonden.  Het onderzoek aan de Voorwerpjes gaat nog verder. Binnenkort bijvoorbeeld gaat men met de Hubble ruimtetelescoop zeven Voorwerpjes bestuderen en ook wordt de Europese XMM-Newton röntgensatelliet in stelling gebracht. Wordt vervolgd! Bron: Galaxy Zoo Blog + New Scientist.

Share

Speak Your Mind

*