29 maart 2024

Chandra en XMM-Newton ontdekken langzaam roterende pulsar in Kleine Magelhaense Wolk

Rechts op de foto, pulsar SPX 1062 in de Kleine Magelhaense Wolk. Credit: X-ray: NASA/CXC/Univ.Potsdam/L.Oskinova et al & ESA/XMM-Newton; Optical: AURA/NOAO/CTIO/Univ.Potsdam/L.Oskinova et al

Sterrenkundigen zijn er in geslaagd om met behulp van de  röntgen-ruimtetelescopen Chandra van de NASA én XMM-Newton van de ESA een pulsar in de Kleine Magelhaense Wolk te ontdekken, een kleine begeleider van ons Melkwegstelsel, pakweg 180.000 lichtjaar van de aarde. Op de foto hiernaast zien je SXP 1062, zoals ze ‘m noemen, rechts op de foto als die heldere ster. Het blauw licht is röntgenstraling, zoals waargenomen met NASA’s Chandra en XMM-Newton. Het rood-gele gebied links is een jong stervormingsgebied, in optisch licht gefotografeerd door het Cerro Tololo Inter-American Observatorium in Chili. Het is niet alleen de eerste keer dat in de Kleine Magelhaense Wolk een pulsar wordt ontdekt, een zeer compacte neutronenster van zo’n 20 km doorsnede met de massa van de zon, die als een kosmische vuurtoren twee zwiepende stralingsbundels de ruimte in stuurt. SPX 1062 is tegelijk ook een bijzondere pulsar, want ondanks z’n geschatte leeftijd van 10.000 tot 40.000 jaar – pieperdepiepjong in astronomische termen – draait ‘ie zeer langzaam om z’n as. Meestal roteren jonge pulsars zeer snel, enkele tientallen malen per seconde af en toe, maar SPX 1062 denkt daar kennelijk anders over, want hij draait slechts één keer per 18 minuten om z’n as. Dat betekent twee dingen: de pulsar is door de een of andere oorzaak flink afgeremd óf niet alle jonge pulsars draaien snel om hun as. Werk aan de winkel voor de dames en heren modelbouwers. 🙂 Bron: Chandra.

Share

Comments

  1. De rotatieas kan ook bijna continu naar ons gericht zijn, de twee "zwiepende stralingsbundels" vuren dan de helft van de "x-rays" (röntgenstraling) bijna recht op ons af.

    Maar dan zou je bij een pulsar ook gammastraling verwachten lijkt mij. Tenzij er meerdere assen zijn waarlangs energie met een specifieke waarde ontspruit. De gammastralingsbundel gaat dan net om ons heen in een rondje maar de perifere röntgenstraling raakt ons wel (minder gericht en met mindere intensiteit).

    Van veraf meet je dan mogelijk geen pulsar. Maar de kleine Magelhaense wolk, als satelliet van de Melkweg, is niet heel ver weg – astronomisch gezien ten opzichte van andere sterrenstelsels.

    Of heb ik het nu bij het verkeerde eind wat betreft deze aanname?

    Gelukkig nieuwjaar voor alle Astrobloggers trouwens. Ja, mijn reactie is ook een beetje stereotype… maar ik meen het wel.

    • Ik denk niet dat er bij een pulsar meerdere assen zijn waarlangs naar twee kanten toe jets of straalstromen vol energie uitspuiten. Ze kennen één rotatieas en één magnetische as, welke niet gelijk zijn. Aan de polen van de magnetische as ontstaan de straalstromen, van waaruit de röntgenstraling wordt waargenomen. Er zijn zo'n 1800 pulsars bekend en daarvan zijn er 100 – door Fermi ontdekt – die enkel gammastraling uitstralen. Een voorbeeld van een pulsar die zowel röntgen- als gammastraling uitzendt is de bekende Vela pulsar. Hannes, jij ook een gelukkig nieuwjaar!

Speak Your Mind

*