13 oktober 2024

SDSS III levert de grootste 3D-kaart van het heelal op

Credit: David Kirkby of the University of California at Irvine and the SDSS collaboration.


Sinds 2000 is met de Sloan Digital Sky Surveys (SDSS I, II, III) een kwart van de hemel – da’s 14.555 vierkante graad om precies te zijn – onderzocht, waarbij de gegevens van miljoenen sterrenbeelden letterlijk in kaart zijn gebracht en dat biljoenen pixels aan data heeft opgeleverd, vergaard met de 2,5 meter telescoop van het Apache Point Observatorium in Sunspot, New Mexico in de VS. Sterrenkundigen van Lawrence Berkeley National Laboratory (LBNL) hebben die gegevens gebruikt om de grootste 3D-kaart van het heelal te maken, waarin duidelijk wordt op welke manier materie samenklompt tot sterrenstelsels. De sterrenkundigen onder leiding van Shirley Ho concentreerden zich daarbij op de zogenaamde Luminous Galaxies, extreem heldere sterrenstelsels, waar de SDSS III er al anderhalf miljoen van telt, gelegen op afstanden tussen 7 en 11 miljard lichtjaar afstand. Van die anderhalf miljoen gebruikte het Berkeleyteam er 900.000, op de afbeelding hiernaast al die groene stipjes, tel ze maar na. 🙂 Ze ogen op foto’s rood, vanwege hun relatief oude sterpopulatie. Jonge, massieve en blauwgekleurde sterren hebben ze niet meer, die zijn geëxplodeerd tot supernovae. Uit de gegevens heeft men al af kunnen leiden dat donkere energie 73% van de dichtheid van het heelal vormt, met een onzekerheid van 2%. Ook blijkt dat 50.000 jaar na de oerknal straling (fotonen en neutrino’s) en materie (voornamelijk waterstof) precies in evenwicht met elkaar waren qua dichtheid. De periode daarvoor overheerste de straling in het heelal, daarna brak geleidelijk de hegemonie van de materie door. Die hegemonie werd definitief 300.000 jaar na de oerknal, toen door het dalen van de temperatuur in het heelal de straling en materie letterlijk los werden gekoppeld van elkaar, het moment van “het oppervlak van de laatste verstrooiing“. In de materie komen zogenaamde baryon acoustische oscillaties (BAO’s) voor, overblijfselen van geluidsgolven die in de eerste momenten na de oerknal voorkwamen en die blijken iedere 450 miljoen jaar een piek te hebben, resulterend in een piek in de clustering van materie in sterrenstelsels, clusters van sterrenstelsels en superclusters van clusters van sterrenstelsels. Middels de Baryon Oscillation Spectroscopic Survey (BOSS), dat deel uitmaakt van SDSS III, probeert men die BAO’s verder in kaart te brengen en begin dit jaar hoopt men daar de resultaten van te kunnen laten zien. De details over SDSS III en de daaruit geproduceerde 3D-kaart van het heelal kan je lezen in dit wetenschappelijke artikel. Bron: Science Daily.

Share

Speak Your Mind

*