29 maart 2024

De nieuwste en grootste 3D-kaart van het heelal is online gezet

Credit: BOSS/SDSS

Sterrenkundigen hebben deze week de nieuwste en allergrootste driedimensionale kaart van zware sterrenstelsels en verre zwarte gaten in het heelal online gezet, zodat iedereen er gebruik van kan maken. Het gaat om Data Release 9 (DR9) van de Sloan Digital Sky Survey III (SDSS-III). De SDSS-III bestond op haar beurt weer uit vier onderdelen en de meeste gegevens van DR9 zijn afkomstig uit één van die vier, te weten de Baryon Oscillation Spectroscopic Survey (BOSS). Met BOSS heeft men de spectra gekregen van:

  • 535.995 nieuw waargenomen sterrenstelsels (roodverschuiving tot z=0,8 (7 miljard lichtjaar afstand)
  • 102.100 quasars (z=2,1 tot 3,5 = 10 tot 11,5 miljard lichtjaar afstand
  • 116.474 sterren

Plus nieuwe informatie van de objecten uit de eerdere Sloan surveys (SDSS-I en II). Met BOSS – welke nog steeds doorgaat met onderzoek aan het heelal – hoopt men meer te weten te komen over de donkere materie en donkere energie in het heelal. Dis is de eerste BOSS-release, er volgen er nog twee en als alles klaar is wil men uiteindelijk 1,5 miljoen sterrenstelsels en 150.000 quasars onderzocht hebben. Middels de verkregen spectra kan men vaststellen wat de afstand van de objecten tot de aarde is. In de materie van het vroege heelal kwamen zogenaamde ‘baryon acoustische oscillaties’ (BAO’s) voor, overblijfselen van geluidsgolven die in de eerste momenten na de oerknal voorkwamen en die in golven met een piek van 500 miljoen lichtjaar voortbewogen, resulterend in een piek met dezelfde afmetingen in de clustering van materie in sterrenstelsels, clusters van sterrenstelsels en superclusters van clusters van sterrenstelsels. Met BOSS probeert men die BAO’s in kaart te brengen. Bij de zeer ver verwijderde quasars kijkt men bij BOSS ook naar de zogenaamde Lyman-Alpha bossen, intergalactische wolken vol waterstofgas die een deel van het licht van die quasars absorberen. Die ‘bossen’ kenmerken zich door de uitstraling van de Lyman-Alpha emissielijn, een lijn in het electromagnetische spectrum, die genoemd naar de ontdekker ervan, Theodore Lyman in 1906. In de afbeelding bovenaan zie je in blauw die Lyman-alpha bossen. Voor de liefhebbers: de volgende drie wetenschappelijke artikelen – binnenkort te bewonderen in het vakblad The Astronomical Journal – beschrijven de resultaten van BOSS in de DR9:

“The Ninth Data Release of the Sloan Digital Sky Survey: First Spectroscopic Data from the SDSS-III Baryon Oscillation Spectroscopic Survey, Christopher Ahn et al, http://arxiv.org/abs/1207.7137.
“The Baryon Oscillation Spectroscopic Survey of SDSS-III, Kyle Dawson, David Schlegel, and members of the BOSS Collaboration, http://arxiv.org/abs/1208.0022.
“Spectral Classification and Redshift Measurement for the SDSS-III Baryon Oscillation Spectroscopic Survey, Adam Bolton et al, http://arxiv.org/abs/1207.7326

Veel leesplezier! 😀

Hieronder nog een video, waarmee je een driedimensionaal tochtje voorgeschoteld krijgt door een deel van de onderzochte objecten.

Bron: LBL + SDSS3.

Share

Speak Your Mind

*