Site pictogram Astroblogs

Ceci n’est pas une pipe

Het mondstuk van de Pijpnevel. Credit: ESO.

Deze foto toont Barnard 59, die deel uitmaakt van een uitgestrekte donkere wolk van interstellair stof die de Pijpnevel wordt genoemd. Deze nieuwe, zeer detailrijke opname van deze zogeheten donkere nevel is gemaakt met de Wide Field Imager van de 2,2-meter MPG/ESO-telescoop van de ESO-sterrenwacht op La Silla. De foto is zo groot, dat het raadzaam is om de ‘inzoombare’ versie te gebruiken om hem naar waarde te kunnen schatten. Credit:ESO

Zoals René Magritte op zijn beroemde schilderij schreef: dit is geen pijp. Het is een foto van een deel van een grote wolk van interstellair stof die de Pijpnevel wordt genoemd. Deze nieuwe, zeer detailrijke opname van wat ook bekendstaat als Barnard 59, is vastgelegd met de Wide Field Imager van de 2,2-meter MPG/ESO-telescoop van de ESO-sterrenwacht op La Silla. Bij toeval verschijnt deze foto op de 45ste sterfdag van Magritte. De Pijpnevel is een markant voorbeeld van een donkere nevel. Aanvankelijk dachten astronomen dat dit gebieden in de ruimte waren waar geen sterren stonden. Maar later bleek dat donkere nevels bestaan uit interstellair stof dat zo dicht is dat het licht van erachter staande sterren wordt tegengehouden. De Pijpnevel steekt donker af tegen de rijke sterrenachtergrond van het centrum van Melkweg in het sterrenbeeld Slangendrager. Barnard 59 vormt het ‘mondstuk’ van de Pijpnevel en is het onderwerp van deze nieuwe opname van de Wide Field Imager van de 2,2-meter MPG/ESO-telescoop. Deze vreemde en complexe donkere nevel staat op 600 á  700 lichtjaar van de aarde. De naam van de nevel verwijst naar de catalogus van de Amerikaanse astronoom Edward Emerson Barnard, de eerste die met behulp van lang belichte foto’s donkere nevels inventariseerde. Hij was ook een van de eersten die inzagen dat ze uit stof bestonden. Barnard stelde een catalogus samen van 370 donkere nevels, die over de hele hemel verspreid zijn. Ook ontdekte hij verscheidene kometen, en daar verdiende hij zoveel prijzengeld mee, dat hij er zijn eerste huis van kon kopen. Barnard was een bijzonder waarnemer met een uitzonderlijk goed gezichtsvermogen, die aan het eind van de 19de en het begin van de 20ste eeuw bijdragen heeft geleverd aan veel terreinen in de sterrenkunde. In eerste instantie wordt je aandacht waarschijnlijk getrokken door het centrale deel van de foto, waar donkere gekromde wolken de poten van een kolossale spin lijken te vormen. Maar als je wat beter kijkt, ga je ook kleinere details zien. De nevelige vormen in het hart van de duisternis worden aangelicht door nieuwe sterren-in-wording. In gebieden die dichte, moleculaire wolken bevatten, zoals een donkere nevel als deze, treedt vaak stervorming op. Het aanwezige stof en gas klontert samen onder invloed van de zwaartekracht, waardoor zich uiteindelijk zoveel materie verzamelt dat er een ster kan ontstaan. Maar in vergelijking met soortgelijke gebieden vindt er in Barnard 59 relatief weinig stervorming plaats en is er nog veel stof over. Als je goed kijkt, zul je op deze foto ook een aantal blauwe, groene en rode streepjes ontdekken. Dat zijn de lichtsporen van planetoïden – enkele kilometers grote brokken van gesteente en metaal die om de zon draaien. De meeste ervan maken deel uit van de planetoïdengordel tussen de banen van Mars en Jupiter. Barnard 59 staat ongeveer tien miljoen keer zo ver weg als deze kleine objecten. Terwijl je dit rijke wandkleed van hemelobjecten in je opneemt, is het goed om er even bij stil te staan dat als je je arm strekt het hier afgebeelde gebied achter een opgestoken duim past, terwijl het in werkelijkheid toch ongeveer zes lichtjaar groot is. In de video hieronder wordt ingezoomd op de de donkere nevel Barnard 59.

Bron: ESO.

FacebookTwitterMastodonTumblrShare
Mobiele versie afsluiten