28 maart 2024

De Potloodnevel, een vreemd gevormd overblijfsel van een enorme explosie

De Potloodnevel (NGC 2736). Credit:ESO

Een nieuwe opname van de ESO-sterrenwacht op La Silla (Chili) toont de Potloodnevel – hoe toepasselijk op deze verkiezingsdag, als velen van ons het rode potlood hebben gebruikt. Deze merkwaardige wolk van gloeiend gas maakt deel uit van een enorme ring van puin die het overblijfsel is van een supernova-explosie die ongeveer 11.000 jaar geleden heeft plaatsgevonden. Deze detailrijke foto is gemaakt met de Wide Field Imager van de 2,2-meter MPG/ESO-telescoop. Ondanks de serene en ogenschijnlijk onveranderlijke aanblik van de sterrenhemel is het heelal allesbehalve een rustig oord. Het is het toneel van een eindeloze kringloop van geboorte en dood van sterren, en soms komt uit de materie die een stervende ster de ruimte in blaast een structuur van ongeëvenaarde schoonheid voort. Deze nieuwe opname van de Wide Field Imager van de 2,2-meter MPG/ESO-telescoop van de ESO-sterrenwacht op La Silla (Chili) toont de Potloodnevel, die afsteekt tegen een rijke sterrenachtergrond. Deze vreemd gevormde wolk, die ook bekendstaat als NGC 2736, is een klein deel van een supernovarestant in het sterrenbeeld Vela (Zeilen). De gloeiende filamenten zijn ontstaan bij de gewelddadige dood van een ster die ongeveer 11.000 jaar geleden heeft plaatsgevonden. Het helderste deel lijkt op een potlood (vandaar de naam), maar als geheel lijkt de nevel meer op een klassieke heksenbezem. De Vela-supernovarest is een uitdijende schil van gas die uit de supernova-explosie is voortgekomen. Aanvankelijk had de bijbehorende schokgolf een snelheid van miljoenen kilometers per uur, maar terwijl hij zich door het gas tussen de sterren voortplantte, is hij sterk afgeremd en zijn er vreemd gevormde nevelplooien ontstaan. De Potloodnevel is het helderste deel van de enorme gasschil. Deze nieuwe opname toont grote, sliertige structuren, kleinere heldere concentraties van gas en diffuse gasflarden. De heldere aanblik van de nevel is te danken aan gebieden van dicht gas die door de schokgolf van de supernova zijn getroffen. Terwijl zo’n schokgolf zich door de ruimte voortplant, beukt hij in op het interstellaire gas. Aanvankelijk werd het gas verhit tot temperaturen van miljoenen graden, maar inmiddels is het afgekoeld en resteert slechts de zwakke gloed die op deze foto is vastgelegd. Door naar de verschillende kleuren van de nevel te kijken, hebben astronomen de temperatuur van het gas in kaart kunnen brengen. Sommige delen zijn nog zo heet dat het licht ervan voornamelijk afkomstig is van geïoniseerde zuurstofatomen, die een blauwe gloed afgeven. Andere, koelere gebieden vertonen de rode gloed van waterstofgas.

De Potloodnevel is ruwweg driekwart lichtjaar lang en beweegt met een snelheid van ongeveer 650.000 kilometer per uur door het interstellaire medium. Ondanks zijn afstand tot de aarde, die circa 800 lichtjaar bedraagt, betekent dit dat de nevel zich in de loop van een mensenleven merkbaar verplaatst ten opzichte van de achtergrondsterren. Zelfs 11.000 jaar na dato verandert de supernova-explosie nog steeds de aanblik van de nachthemel. Bron: ESO.

Share

Speak Your Mind

*