29 maart 2024

Gemini brengt merkwaardig sterrenstelsel in beeld

Klik voor een grotere versie

Het prachtige en mysterieuze sterrenstelsels NGC 660, gezien door de Gemini-telescoop. Het stelsel bestaat uit een lensvormige schijf met polaire ring. Klik voor een veel grotere versie. Credit: Gemini Observatory/AURA

Het opmerkelijke sterrenstelsels NGC 660 is uitgebreid onderzocht door de Universiteit van Arizona. Het blijkt dat het opmerkelijke uiterlijk het resultaat is van een gasarm sterrenstelsel dat gas heeft gestript van een passerend gasrijk sterrenstelsel. Dit gas is niet in de schijf van het gastheerstelsel terecht gekomen, maar heeft een polaire ring gevormd dat haaks staat op de schijf van de gastheer.

Sterrenstelsels met een polaire ring zijn merkwaardige objecten. Astronomen kennen slechts een half dozijn van dit soort stelsels, maar er is niet veel bekend over hun herkomst. De meeste polaire ringen hebben een spiraalstelsel als gastheer, maar NGC 660 is de enige waarbij een lensvormig stelsel [1]Lensvormige of lenticulaire stelsels vormen een tussencategorie tussen spiraalstelsels en elliptische stelsels. Ze bestaan uit een schijfvorm, net als spiraalstelsels, maar kennen weinig gas en … Lees verder deze rol vervult. Alle sterrenstelsels met een polaire ring hebben echter een ring van sterren, stof en gas. Deze strekken zich uit over tienduizenden lichtjaren en bevinden zich altijd haaks op de hoofdschijf van het stelsel.

Er zijn twee scenario’s voor het ontstaan van polaire ringen. In het eerste geval botsen twee sterrenstelsels met elkaar, waarvan de schijven haaks op elkaar staan. In het tweede geval stript het gastheerstelsels materiaal van een passerend donorstelsels, die een deel van zijn gas kwijtraakt. Dit gas vormt dan een ring rond de gastheer. In het geval van NGC 660 is waarschijnlijk het tweede gebeurd.

Wat je dus ziet op de foto is niet een enkel dynamisch object, maar het bloedige resultaat van een zwaartekrachtgevecht tussen twee sterrenstelsels. De verliezer is aan stukken gescheurd, waarbij zijn ingewanden (in de vorm van sterren, stof en gas) zijn uitgerekt tot een bloedig spoor van 40.000 lichtjaren lang. De polaire ring is vermoedelijk zo’n 1 miljard jaar oud en maakt sindsdien vrijwel voortdurend nieuwe sterren. Het gastheerstelsel is, zoals gezegd, gasarm. Toch heeft de getijdeninteractie met het donorstelsel het weinige gas in de schijf van de gastheer ook samengedrukt tot nieuwe sterren. Vooral nabij de kern komen veel jonge, blauwe sterrenclusters voor. Bron: Gemini Observatory.

Voetnoten

Voetnoten
1 Lensvormige of lenticulaire stelsels vormen een tussencategorie tussen spiraalstelsels en elliptische stelsels. Ze bestaan uit een schijfvorm, net als spiraalstelsels, maar kennen weinig gas en weinig stervorming, net als elliptische stelsels.
Share

Comments

  1. Olaf, ik heb die noot even bewerkt, zodat het met de specifieke opmaak wordt weergegeven. Kijk maar even in de brontekst hoe het er nu uit ziet.

Laat een antwoord achter aan Adrianus V Reactie annuleren

*