Site pictogram Astroblogs

Merkwaardig sterrenstelsel blijkt dubbele persoonlijkheid te hebben

Het elliptische sterrenstelsel M87. Dit is hoe een elliptische stelsel eruit ‘hoort’ te zien: saai en uniform. Een grote bal van oude sterren, zonder veel ander ‘spul’.

Astronomen hebben ontdekt dat het merkwaardige sterrenstelsel Centaurus A een dubbele persoonlijkheid heeft. Centaurus A is een elliptisch sterrenstelsel, dat omringd wordt door een prominente stofband. Dit is het gevolg van het opeten van een spiraalselsel, zo’n 300 miljoen jaar geleden. Nu blijkt dat het spiraalstelsel dit alles overleeft heeft: de spiraalstructuur is gewoon intact gebleven (of opnieuw ontstaan). Centaurus A is dus een elliptisch stelsel én een spiraalstelsel tegelijk!De meeste grote sterrenstelsels vallen in twee categoriën: spiralen en ellipsen. Spiraalstelsels, zoals onze Melkweg, hebben een schijfvorm – elliptische stelsels zijn min of meer rond. Maar dat is niet het enige verschil: spiraalstelsels zitten in de bloei van hun leven. Ze zitten vol met gas en stof, waardoor ze voortdurend nieuwe sterren produceren. Elliptische stelsels zijn daarentegen nogal saai. Ze hebben weinig gas en stof, waardoor ze nauwelijks nieuwe sterren produceren. Het zijn de bejaardentehuizen van de kosmos: de plaats waar vele oude sterren genieten van hun pensioen.Centaurus A is echter een buitenbeentje. Het is duidelijk een elliptisch sterrenstelsel, maar wel eentje met een twist. Het stelsel heeft namelijk een donkere stofband, een teken dat het stelsel zo’n 300 miljoen jaar geleden een spiraalstelsel heeft opgeslokt. Nu zorgt deze stofband ervoor dat Centaurus A behoorlijk fotogeniek is – in tegenstelling tot de meeste elliptische stelsels, die ronduit saai zijn. Helaas kleeft er ook een nadeel aan de stofband: we kunnen niet zien wat er binnen zit.

Het elliptische sterrenstelsel Centaurus A verschilt van de norm door zijn prominente stofband. Binnen deze stofband blijkt zich een complete spiraalstructuur te verschuilen. Wil je meer detail? Klik dan hier voor een OMG WTF versie van bovenstaande foto. Credit: ESO.

Een team van astronomen heeft daarom gebruik gemaakt van het Smithsonian’s Submillimeter Array, een radiotelescoop waarmee dwars door het stof gekeken kan worden. Dit wordt gedaan door signalen op te vangen die van nature worden uitgezonden door interstellair koolmonoxide-gas. Op deze manier kan het gas in kaart gebracht worden. De resultaten zijn opmerkelijk te noemen: het blijkt dat tussen het centrum en de stofband van Centaurus A twee complete spiraalarmen voorkomen! Net als bij de Melkweg, produceren deze spiraalarmen voortdurend nieuwe sterren.Centaurus A is, voor zover we weten, het enige elliptische stelsel met spiraalarmen. Hoewel het een zeer oud stelsel is, is het jong van geest. Je zou kunnen zeggen dat Centaurus A met zijn tweede jeugd bezig is. Helaas zal weer een einde komen aan die fase. De reden dat elliptische stelsels geen sterren aanmaken, komt doordat ze nauwelijks stervormend gas bevatten. Dat komt weer doordat elliptische stelsels meestal een bijzonder actief centraal zwart gat hebben. De straling van dit zwarte gat doet het stervormende gas dusdanig verhitten, dat het ongeschikt wordt voor het maken van nieuwe sterren.Het ‘verse’ gas in Centaurus A is waarschijnlijk hetzelfde lot beschoren. Computersimulaties laten zien dat het stelsel nog zo’n 200 miljoen jaar nieuwe sterren kan maken, maar dan is de koek op. Al het gas is dan getransformeerd in een vorm dat ongeschikt is voor de productie van nieuwe sterren. Sterker nog: het verhitte gas zal volledig aan het stelsel ontsnappen. Zou je in een tijdmachine stappen en over 500 miljoen jaar terugkeren bij Centaurus A, dan zijn de spiraalarmen verdwenen. Centaurus A is dan weer een saaie, uniforme sterrenbal geworden. Maar wél eentje met relatief jonge sterren, die de rest van hun leven in een bejaardenhuis moeten wonen. Bron: Harvard-Smithsonian Center for Astrophysics.

FacebookTwitterMastodonTumblrShare
Mobiele versie afsluiten