Artistieke impressie van de quasar uit het onderzoek. De superheldere quasar is goed zichtbaar – het onderliggende sterrenstelsel helemaal niet. Credit: NASA/ESA/G.Bacon, STScI.
Astronomen hebben gebruik gemaakt van de Hubble-ruimtetelescoop om één van de verste en helderste quasars te onderzoeken. De astronomen waren vervolgens verbaasd door hetgeen dat ze niét konden aantreffen: het onderliggende sterrenstelsel dat de voedingsbron vormt voor de quasar. De beste verklaring is dat het sterrenstelsel zo stoffig is, dat alle sterren aan het oog worden onttrokken.Alle sterrenstelsels, behalve de allereersten, bevatten stof – het vroege universum was stofvrij, totdat de eerste generaties van sterren stof zijn gaan produceren door middel van kernfusie. Nadat deze sterren hun laatste adem uitbliezen, is dit stof door het universum verspreidt. Het licht van de quasar uit het onderzoek is uitgezonden in het vroege universum – minder dan één miljard jaar na de oerknal. Het was eerder al bekend dat deze quasar stofrijk was, maar toch zijn de onderzoekers nu verbaasd door het feit dat geen enkele ster zichtbaar is rondom de quasar. Quasars (hetgeen staat voor quasi-stellar object) zijn eigenlijk de superheldere kernen van verre sterrenstelsels. Iedere quasar dankt zijn helderheid aan de enorme hoeveelheid materie dat in zijn supermassieve zwarte gat valt. Een deel van deze materie wordt weer uitgezonden in de vorm van twee bipolaire straalstromen. Hoewel wel meer sterrenstelsels dit hebben, is de straalstroom van een quasar onvoorstelbaar krachtig. Als zo’n straalstroom precies op de aarde gericht staat, is de helderheid ervan zo groot dat we de rest van het stelsel nauwelijks kunnen zien.
De superstoffige quasar uit het onderzoek. Credit: NASA/ESA/M. Mechtley, R. Windhorst, Arizona State University.
De onderzoekers speculeren dat de quasar uit het onderzoek een paar zonnemassa’s per jaar verorbert. Vermoedelijk is de eetlust van de quasar vroeger nog groter geweest. De geschatte massa van het zwarte gat is namelijk 3 miljard zonnemassa’s, terwijl de leeftijd een paar honderden miljoen jaar bedraagt. Om in zo’n relatief korte tijd zo geweldig massief te worden, zijn heel wat zonnemassa’s aan voedsel benodigd. De quasar is geïdentificeerd door middel van de Sloan Digital Sky Survey, de grootste ‘kaart’ van het heelal ooit gemaakt. Er zijn slechts een handvol van deze superverre, superheldere quasars bekend. Aanvullende observaties op sub-millimeter golflengtes hebben uitgewezen dat de quasar bijzonder stofrijk is. Hoe stofrijk precies, kon niet worden vastgesteld.Vervolgens heeft men Hubble gebruikt om de quasar beter te bekijken. Het resultaat is opmerkelijk: rondom de quasar kon helemaal geen sterlicht worden opgevangen. Blijkbaar is het gehele onderliggende sterrenstelsels aan het oog ontrokken. Dat is vreemd: zelfs bij superstoffige sterrenstelsels in het lokale universum breekt altijd wel wat sterlicht door het stof heen. Je zou kunnen zeggen dat in het onderliggende sterrenstelsel een bosbrand woedt dat zoveel rook veroorzaakt, dat je letterlijk geen enkele boom in het bos kan onderscheiden. Bron: NASA.
