28 maart 2024

Het imago van de relativiteitstheorie blijft nog wel even zo

Henk Dorrestijn aan het woord bij Chr. Huygens

De relativiteitstheorie van Albert Einstein – zowel de ‘Speciale’ uit 1905 als de ‘Algemene’ uit 1915 – hebben een imago dat het ingewikkeld, stoffig en lastig uit te leggen is. En na de lezing gisteravond van Henk Dorrestijn over de Speciale Relativiteitstheorie (SRT) ben ik bang dat dat imago nog wel een poosje blijft bestaan. Dorrestijn heeft het in ieder geval – helaas pindakaas – niet weten om te keren, ondanks zijn moedige pogingen daartoe. Zonder powerpoint, maar met een aantekeningenbord en een stift – bijna klassiek te noemen anno 2012 – ging hij een poging wagen om voor de leden van sterrenkundevereniging Christiaan Huygens en voor een aantal geïnteresseerden die ook op kwamen dagen uit te leggen hoe het nou zit met de klok van een bewegende waarnemer t.o.v. de klok van een stilstaande waarnemer. Dat is natuurlijk een klassieker in de SRT, waar onder andere de beroemde Tweelingparadox uit voortvloeit. Voor en na de pauze trachtte Dorrestijn met simpele wiskundige berekeningen de verschillen tussen de klokken te laten zien, die ontstaan als een trein of raket met een klok aan boord met ongeveer de lichtsnelheid reist en een andere klok stilstaat. Ik zal niet op die berekeningen ingaan, maar ze werden niet zo maar voor zoete koek aangenomen door de aanwezige leden.

In z’n lezing had Dorrestijn het over het experiment met de mu mesonen, waarmee de tijddilatatie is aangetoond. Die naam mu mesonen klopt niet, het zijn feitelijk muonen, de zware varianten van het electron. Middels het Rossi-Hall experiment (1941) werd voor het eerst de tijddilatatie zoals voorspeld met de SRT aangetoond. Met een gemiddelde levensduur van 2,2 μs en een snelheid van bijna de lichtsnelheid c zouden ze in theorie een weg van 660 meter door de aardse atmosfeer moeten afleggen, nadat ze geproduceerd werden toen hoog in de atmosfeer protonen van de kosmische straling – afkomstig van supernovae ver weg – in botsing kwamen met deeltjes in de aardse atmosfeer. Door de tijddilatatie konden die muonen veel verder reizen dan die 660 meter, tot beneden aan het aardoppervlak. Afijn, ik vertel dit verhaal omdat ik de suggestie wil geven – ahum – dat een presentatie doorspekt met dit soort verhalen plus wat afbeeldingen van bijvoorbeeld zwarte gaten en gammapulsars wat meer tot de verbeelding spreekt.

Share

Comments

  1. Jan Heuser zegt

    Helemaal eens met je laatste zin. En met voorbeelden wat de relativiteitstheorie in de praktijk kan betekenen nu en in de toekomst, kan het veel levendiger gepresenteerd worden.

    Wel moedig om dit proberen uit te leggen aan ‘leken’ zoals mij. Begrijpen is 1 ding, maar het aan anderen uitleggen is in het kwadraat moeilijker. Wie volgt voor een nieuwe poging om dit te presenteren? Want het blijft (mij) wel boeien.

  2. Jan Brandt zegt

    Ja….en ik heb uiteindelijk ook nog een beetje..eh… “astronomisch genoten”……… hoe James Bond het Very large Telescope-hotel plus bijbehorende “Bond-boeven” aan flarden schoot…ha…ha.. !! p.s….zet de taart, of wat daar nog van over is na die jarige dochter-orgie van gisteren, maar alvast koud! Tot strakkiezzzz.

Speak Your Mind

*