28 maart 2024

Verre supernova vormt kosmologische mijlpaal

Een type Ia supernovae (linksonder)

Voorbeeld van een type Ia supernova (linksonder). Credit: High-Z Supernova Search Team/HST/NASA

Astronomen hebben weer een nieuwe mijlpaal bereikt: met de Hubble-ruimtetelescoop is een supernova van type Ia waargenomen waarvan het licht er tien miljard jaar over heeft gedaan om ons te bereiken. Ondanks zijn kolossale afstand kon de verre supernova, die de aanduiding SCP-0401 draagt, gedetailleerd onderzocht worden.De meeste supernova-explosies beginnen met een zware ster waarvan de kern ineenstort. Maar een supernova van type Ia begint (volgens het meest eenvoudige model) met een witte dwergster die materie van een begeleidende ster ‘leent’. Zodra zo’n witte dwerg een bepaalde kritieke massa bereikt, komt het tot een enorme explosie.Waar andere supernova-explosies grote verschillen in helderheidsverloop laten zien, vertonen supernova’s van type Ia sterke onderlinge overeenkomsten. Dat maakt ze tot uitstekende ‘standaardkaarsen’ voor het meten van kosmische afstanden: hoe zwakker zo’n supernova lijkt, des te verder is hij van ons verwijderd. En tegelijkertijd kan uit zijn spectrum worden afgeleid met welke snelheid hij zich – ten gevolge van de uitdijing van het heelal – van ons verwijdert. De combinatie van die twee gegevens verraadt hoe snel het heelal op het moment van de supernova-explosie uitdijde. Door supernova’s van type Ia op uiteenlopende afstanden waar te nemen, kan dus worden vastgesteld of de uitdijingssnelheid van het heelal in de loop van de tijd is veranderd. Dat is ook precies de manier waarop astronomen in 1998 hebben ontdekt dat de kosmische uitdijing aan het versnellen is. Supernova SCP-0401 kan dit onderzoek weer een stukje verder helpen. Bij de meeste supernova’s van type Ia die op afstanden van meer dan 9 miljard lichtjaar zijn waargenomen, is ofwel het helderheidsverloop niet goed bekend of kon het spectrum niet volledig worden vastgelegd. De gegevens van SCP-0401 zijn daarentegen wél compleet.

Er zijn overigens meer waarnemingen van zulke verre supernova’s van type Ia nodig om de bestaande modellen voor de evolutie van het heelal goed te kunnen toetsen.

type Ia supernova

Het begin van een supernova van type Ia: een witte dwerg ‘leent’ materie van een begeleider. Credit: ESO/M. Kornmesser.

Bron: Astronomie.nl.

Share

Speak Your Mind

*