Wind van sterrenstelsel M82 reikt tot 40.000 lichtjaar

M82, ook wel de Sigaarnevel genoemd, is het protoype starburst galaxy. Het werd lange tijd gedacht dat M82 een onregelmatig stelsel zou zijn, maar recente waarnemingen hebben uitgewezen dat het eigenlijk een klein spiraalstelsel is, bijna precies van opzij gezien. Credit: NAOJ

De energierijke galactische wind uit de kern van het actieve sterrenstelsel M82, op 12 miljoen lichtjaar afstand in het sterrenbeeld Grote Beer, reikt tot 40.000 lichtjaar afstand van het stelsel. Dat blijkt uit waarnemingen die zijn verricht met de Japanse 8,3-meter Subaru-telescoop op Mauna Kea, Hawaii.

M82 is een zogeheten ‘starburst‘-stelsel (letterlijk vertaald: sterreflits): er komen enorme geboortegolven van nieuwe sterren voor in de kern. Dat betekent dat er ook veel supernova-explosies plaatsvinden, van zware sterren die maar een korte levensduur hebben. Als gevolg van die supernova-explosies blazen starburst-stelsels krachtige galactische winden de ruimte in. Die zijn echter moeilijk waarneembaar, waardoor niet precies bekend is tot hoever ze reiken.

Japanse astronomen hebben nu metingen verricht aan gaswolken op 40.000 lichtjaar afstand van het stelsel, die op de een of andere manier verhit en geïoniseerd zijn (en als gevolg een soort “pet” vormen). Die ionisatie zou het gevolg kunnen zijn van de ultraviolette straling van zware reuzensterren in het stelsel, maar de waarnemingen (op de zogeheten H-alpha golflengte van geïoniseerd waterstof) zijn veel beter in overeenstemming met een andere verklaring: de wolken zijn geïoniseerd geraakt door schokgolven, veroorzaakt door de inwerking van de galactische wind van M82.

Mogelijke ionisatiebronnen van de “pet” van M82. Links: ultraviolette fotonen afkomstig van massieve sterren in het starburst gebied. Rechts: ultraviolette fotonen van schokgolven, veroorzaakt door de botsing tussen de galactische wind van M82 en intergalactische gaswolken. Credit: NAOJ

Bron: Nederlandse Onderzoekschool voor Astronomie.