28 maart 2024

Hubble én amateur-sterrenkundigen onthullen het geheim van spiraalstelsel M106

M106

Credit: NASA, ESA, the Hubble Heritage Team (STScI/AURA), and R. Gendler (for the Hubble Heritage Team). Acknowledgment: J. GaBany

Het prachtige spiraalstelsel hierboven is M106, nummer 106 in de door Charles Messier in de 18e eeuw opgestelde lijst van objecten die op kometen lijken. Hij ligt iets meer dan 20 miljoen lichtjaar van ons vandaan – voor sterrenkundigen is dat praktisch in de achtertuin – en hij is gefotografeerd door de Hubble ruimtelescoop én twee amateur-sterrenkundigen, Robert Gendler en Jay GaBany. Ja je leest het goed, juweeltjes van astrofoto’s maken is tegenwoordig niet meer louter het domein van professionele instrumenten, in de foto zitten ook gegevens verwerkt die Gendler en GaBany vanaf aarde hebben vergaard van M106. En dat heeft inzicht opgeleverd in het geheim van dit spiraalstelsel, namelijk hoe het komt dat het niet twee, maar vier spiraalarmen heeft. De twee ‘gewone’ spiraalarmen zie je op de foto als de blauwe armen, die vol sterren zitten, hier en daar doorspekt met rozegekleurde gebieden, enorme gaswolken, waar sterren ontstaan. Maar je ziet vanuit de kern van M106 ook nogal vaagjes twee rode spiraalarmen ontspringen, in het engels ‘anomalous arms’ genoemd, welke bestaan uit heet gloeiend gas. In röntgen- en infraroodlicht zijn die twee armen veel prominenter te zien, op deze foto die een mix is van waarnemingen met Chandra en Spitzer:

M106_Chandra_Spitzer

credit: X-ray: NASA/CXC/Univ. of Maryland/A.S. Wilson et al.; Optical: Palomar Observatory. DSS; IR:NASA/JPL-Caltech; VLA: NRAO/AUI/NSF.

Het blijkt dat de motor van die twee bijzondere armen het superzware zwart gat in het centrum van M106 is. Dat zwarte gat is met een massa van 30 miljoen zonmassa’s een stuk zwaarder dan z’n collega in onze eigen Melkweg, die ruim 4 miljoen zonmassa op de weegschaal is, maar hij is ook veel actiever. De gewone spiraalarmen worden niet in stand gehouden door het zwarte gat, maar de rode armen wel. Men denkt dat het iets te maken heeft met de energierijke straalstromen, die vanuit de accretieschijf rondom het zwarte gat naar twee kanten worden uitgespuwd, die op hun beurt weer ontstaan als er materiaal richting het zwarte gat valt. In de video hieronder Hubblecast #62 over het spiraalstelsel met een geheim, M106.

Bron: Hubble + Bad Astronomy.

Share

Comments

  1. draaien alle stelsels in het heelal, ook al staan ze haaks tov elkaar, eigenlijk in de zelfde richting.
    met hier en daar natuurlijk plek voor de uitzondering.

  2. o hoi A V , dat is een vraag.
    moest nl denken aan dat bekende noorder en zuiderbreedte afvoerputje-draairichting.

    maar aangezien het heelal als “vlak” wordt verondersteld draait alles misschien wel net zo als in ons eigen melkwegstelsel hoofdzakelijk ( dus enkele anomaliën daargelaten wegens verstoringen van zekere aard) één kant op.

    maak ik het zo iets duidelijker ??

  3. hoi A V,

    nog even een ps-je
    of moeten we het heelal zien als een grote tandwielkast waar alles tegen elkaar ingrijpt,
    met een ?? nul-resultaat tot gevolg ?
    of, nou nu jij weer (*_*).

  4. hoi A.V.
    bedankt voor de links.
    ze verhelderen mijn gedachtenkronkels
    die achteraf toch niet zo in de war liggen als weleens gedacht. (*_*).

    eea plussend en minnend zou het heelal wellicht de vorm van een standaard
    hemellichaam kunnen hebben.
    precies zoals wij dat hier op aarde waarnemen
    de vigerende rotatie van de atmosfeer op noorder en zuiderbreedte
    alsook de aantoonbaar links en rechtsom kolkje van bijv een bad-putje.

    kortom het heelal zou eveneens over een evenaar beschikken.
    en longo volgend zelfs een rotatieas.
    met een mogelijke “uitgevulde” sombrero-nevel vorm,
    uhh een soort “middelpunt gevloden” bol dus.

  5. ennuh
    misschien moeten de brom en priktollen uit opa en oma’s tijd weer eens van zolder gehaald worden.

  6. hoi AV
    ja die had ik al in mijn overwegingen meegenomen
    had ik geschreven.

    vandaar dat ik het dus wel aandurfde opnieuw te posten.

Laat een antwoord achter aan ed Reactie annuleren

*