28 maart 2024

Even een verduidelijking van termen als meteoriet, meteoroïde en planetoïde

De meteoriet die 15 februari 2013 boven Tsjeljabinsk explodeerde. Credit: RIA NovostiI/SPL

De laatste dagen zien we regelmatig termen voorbij vliegen als meteoriet, meteoroïde, vuurbol, meteoor en planetoïde – ha, voorbij vliegen, what’s in a name. De gebeurtenis van de meteoriet die boven Tsjeljabinsk in Rusland in de lucht explodeerde en de passage van de planetoïde 2012 DA14 waren daar uiteraard debet aan. Een goed moment om even wat termen die gebruikt worden te verduidelijken:

  • Een ruimterots die naar de aarde komt en die nog niet in de atmosfeer gedoken is heet een meteoroïde als het kleiner dan een meter in middellijn is en een planetoïde of asteroïde als ‘ie groter is. Je hoort ook wel een spreken van mini-planetoïden, om onderscheid te maken met de ‘echte’ planetoïden die vele honderden meters of zelfs kilometers groot zijn, maar een goede definitie van mini-planetoïden ben ik  nog niet tegengekomen. De laatste schatting van de Tsjeljabinsk-meteoriet was dat deze 17 meter in diameter was en van 2012 DA14 wordt de omvang op 45-50 meter geschat. Beiden zijn dus planetoïden, nou ja de eerste wás een planetoïde. 
  • Als een stofdeeltje, steentje of rots in de atmosfeer terecht komt wordt het door de atmosfeer afgeremd. Door de enorme wrijvingskrachten die hierbij ontstaan wordt het deeltje uiteengerukt tot losse moleculen en “verdampt” het als het ware volledig. De wrijvingskrachten doen bovendien ook de omringende lucht oplichten, zoals een elektrische stroom het gas in een buislamp. Er is dus een ionisatie van de omliggende luchtkolom. Het lichtspoor dat ontstaat wekt de illusie van een ster die zich plotseling snel verplaatst of naar beneden valt, vandaar ook de benaming vallende ster. Sterrenkundigen spreken van een meteoor.
  • Als de meteoor helderder is dan de helderste planeet aan de hemel – da’s de planeet Venus, die van magnitude -4 kan zijn – dan spreken we van een vuurbol.
  • Als de helderheid nóg helderder is – magnitude -14, da’s iets helderder dan de Volle Maan – dan spreken we van een bolide. De Tsjeljabinsk-meteoriet was op een gegeven moment zelfs helderder dan de zon – die ongeveer -27m is – dus die behoorde zeker tot de boliden.
  • Als de meteoor/vuurbol/bolide de helse tocht door de atmosfeer overleeft – of fragmenten er van – dan spreken we van een meteoriet. Daar lijkt in het geval van de Tsjeljabinsk-meteoriet sprake van te zijn, want in het nabijgelegen Chebarkul meer is een gat van zo’n zes meter in het ijs gevonden, waar aan fragment kan zijn ingeslagen. Op Ebay worden talloze Tsjeljabinsk-meteorieten te koop aangeboden, maar daar zullen vast talloze Russen tussen zitten die kiezels uit de voortuin verkopen.

Bron: Cosmic Log + Wikipedia.

Share

Comments

  1. Sebastiaan zegt

    Helaas is je informatie niet correct.

    Een Planetoïde is een rots dat zich tussen Mars en Jupiter bevindt. Een astroïde is het zelfde, vandaar de naam asteroïdengordel.

    Een meteoor (meteoriet) is een steen dat op de aarde in slaat.

    Een komeet is een steen dat rond de zon draait en niet de baan tussen Mars en Jupiter volgt.

    Even gekeken op Wiki, staat het allemaal correct op. Je geeft aan dat je Wiki als bron gebruikt.

    Schaam je.

  2. Edwin Mathlener zegt

    Als je reageert moet je het goed doen, Sebastiaan. Jouw definitie voor komeet is echt fout. Kenmerk voor komeet is het meer vluchtige karakter van veel van de materialen waaruit hij bestaat, waardoor bij opwarming een coma en staart kan optreden. Maar het onderscheid tussen komeet en planetoïde is wat aan het vervagen, aangezien we ook uitgedoofde komeetkernen kennen en planetoïden met staart hebben gezien.

    Planetoïden zijn niet gehouden aan een baan tussen Mars en Jupiter, maar kunnen overal in het zonnestelsel zitten. Asteroid is gewoon de Engelse naam voor planetoïde, ofwel asteroïde. Planetoïde staat voor kleine planeet en dat is wat het is; het is immers geen ‘kleine ster’, wat de letterlijke betekenis is van asteroïde. De rest van de wereld doet het dus fout, al schijnt men planetoid ook in het Duits te kennen 🙂

    Recent is geprobeerd om een onderscheid aan te brengen tussen planetoïde en asteroïde, ook een keer door een auteur in Zenit, tot mijn grote schrik. Maar da’s echt onzin.

    Leuk dat bolide nu gebruikt wordt vanaf magnitude -14 (aldus wikipedia). Ik ben nog ‘opgegroeid’ met het idee dat vuurbol en bolide (helderder dan -4) synoniem zijn. Dat is wat we ook in de Sterrengids zeggen. Ga ik eens uitpluizen.

  3. Edwin Mathlener zegt

    Marco Langbroek laat me weten dat er geen harde helderheidsdefinitie is om onderscheid te maken tussen vuurbol en bolide, net zoals we in de Sterrengids doen. Het schijnt dat men bolide wel gebruikt voor vuurbollen die een sonische knal geven, maar ook dat ligt nergens vast.
    Ik betrap Wikipedia-auteurs er wel vaker op dat ze proberen bepaalde normen te stellen (zich baserend op één bron) die in het veld nog niet gangbaar zijn. Maar als het dan in Wikipedia staat, gaan anderen het vanzelf overnemen…
    Een enkele keer pas ik zelf Wikipedia maar aan, maar dat wordt door de vaste auteurs niet op prijs gesteld. Zo’n wijziging wordt vrijwel direct weer teruggedraaid.

    • Ik had de Cosmic Log als bron voor dat verschil tussen de magnitudes van vuurbollen en bolides. Misschien is het goed als de IMO (international meteor organisation) n.a.v. de gebeurtenissen van afgelopen week ook maar eens nadenkt over een heldere definitie van begrippen rondom meteoren, vuurbollen en bolides. Krijg je dit soort verwarring niet.

Laat een antwoord achter aan Adrianus V Reactie annuleren

*