28 maart 2024

Mogelijk protoplaneet waargenomen in ‘stellaire baarmoeder’

protoplaneet

Credit: ESO/L. Calçada

Waarschijnlijk hebben astronomen met behulp van de Very Large Telescope voor het eerst een planeet-in-wording waargenomen die nog in een dikke schijf van gas en stof genesteld zit. Indien bevestigd, zal deze ontdekking onze kennis van de vorming van planeten sterk doen toenemen en astronomen in staat stellen om de huidige theorieën aan een waarneembaar object te toetsen.Een internationaal team, onder leiding van Sascha Quanz, heeft onderzoek gedaan aan de schijf van gas en stof rond de jonge ster HD 100546, een relatief nabije ster op 335 lichtjaar van de aarde. Tot hun verrassing ontdekten de astronomen daarbij iets wat op een planeet-in-wording lijkt. De kandidaat-planeet, die nog ingebed is in de materieschijf rond de jonge ster, zou een gasplaneet van het kaliber Jupiter zijn.’Tot nu toe is planeetvorming een vraagstuk dat vooral met computersimulaties wordt aangepakt,’ zegt Quanz. ‘Als onze ontdekking inderdaad een planeet-in-wording is, zullen wetenschappers voor het eerst in de gelegenheid zijn om het planeetvormingsproces, en de interactie tussen een planeet-in-wording en zijn kraamkamer in een zeer vroeg stadium te onderzoeken.’

HD100546 VLT en Hubble


HD 100546 is een veelvuldig onderzochte ster. Eerder waren al aanwijzingen gevonden dat er een gasplaneet omheen cirkelt op een afstand die zes keer zo groot is als de afstand zon-aarde. De nu ontdekte kandidaat-planeet bevindt zich in het buitengebied van het stelsel, op een afstand die ruim tien keer zo groot is.
Credit:ESO/NASA/ESA/Ardila et al.

De detectie van de kandidaat-planeet – een zwak vlekje in de circumstellaire schijf van HD 100546 – is te danken aan het NACO-instrument van ESO’s VLT en geavanceerde data-analysetechnieken. De waarnemingen zijn gedaan met behulp van NACO’s coronagraaf, die op nabij-infrarode golflengten opereert en het felle licht dat van de ster afkomstig is op de plek van de mogelijke protoplaneet onderdrukt.Volgens de huidige inzichten groeien gasplaneten aan door een deel van het gas en stof op te nemen dat na de vorming van een ster is overgebleven. De astronomen hebben op de nieuwe opname van de schijf rond HD 100546 verschillende details ontdekt die de protoplaneet-hypothese ondersteunen. In de buurt van de gedetecteerde protoplaneet zijn structuren in de stofrijke circumstellaire schijf te zien, die het gevolg kunnen zijn van interacties tussen de planeet en de schijf. Ook zijn er aanwijzingen dat de omgeving van de protoplaneet is opgewarmd door het planeetvormingsproces.

positie HD 100546

De positie van HD 100546 in het zuidelijke sterrenbeeld Vlieg. Credit:ESO, IAU and Sky & Telescope

Adam Amara, een ander lid van het team, toont zich enthousiast over de ontdekking: ‘Het exoplanetenonderzoek is een van de meest opwindende nieuwe onderzoeksterreinen in de astronomie, en het maken van directe opnamen van planeten profiteert sterk van recente verbeteringen van instrumenten en data-analysemethoden. Bij dit onderzoek hebben we data-analysetechnieken gebruikt die zijn ontwikkeld voor kosmologisch onderzoek, wat aantoont dat kruisbestuiving tussen verschillende onderzoeksterreinen tot opmerkelijke vooruitgang kan leiden.’Hoewel de protoplaneet de meest waarschijnlijke verklaring voor de waarnemingen is, vragen de resultaten van dit onderzoek om vervolgwaarnemingen die het bestaan van de planeet kunnen bevestigen en andere plausibele scenario’s uitsluiten. Zo is het denkbaar (maar onwaarschijnlijk) dat het gedetecteerde signaal afkomstig is van een achtergrondobject.Het is ook mogelijk dat het recent ontdekte object geen protoplaneet is, maar een volledig ontwikkelde planeet die uit zijn oorspronkelijke omloopbaan, dichter bij de ster, is geslingerd. Maar wanneer het object bij HD 100546 inderdaad een planeet-in-wording blijkt te zijn, wordt het een uniek laboratorium voor het onderzoek van het planeetvormingsproces.Bekijk hier een filmpje over het HD 100546-stelsel:

Bron: European Southern Observatory

Share

Speak Your Mind

*