10 december 2024

Witte dwergster Dizzy draait razendsnel rond tot de dood erop volgt

Impressie van de witte dwerg RX J0648.0-4418 "Dizzy' en de nabije ster HD 49798.

Impressie van de witte dwerg RX J0648.0-4418 “Dizzy’ en de nabije ster HD 49798. Credit: Francesco Mereghetti, NASA, ESA and T.M. Brown

Officieel heet ‘ie RX J0648.0-4418, maar liefkozend wordt deze witte dwerg ook wel Dizzy genoemd. Dizzy is een heel bijzondere witte dwerg, want deze ster draait maar liefst één keer per 13,2 seconden om z’n as! Yep, één omwenteling per 13,2 seconden, da’s de hoogste rotatiesnelheid die ooit gemeten is bij een witte dwerg. Nummer twee in de categorie snelst roterende witte dwergen is AE Aquarii, die één ronde per 33 seconden maakt – ook snel, maar niet zóóó snel als Dizzy. Een ster als de zon zou bij die rotatie al lang uit elkaar gevlogen zijn, maar omdat de dichtheid van Dizzy zeer hoog is en z’n zwaartekracht aan het oppervlak meer dan een miljoen keer zo sterk is als die van de aarde kan Dizzy bij elkaar blijven. De dwergster is bijna 1,3 maal zo zwaar als de zon, een massa die gepropt is in een volume ter grootte van de aarde. De sterrenkundige Sandro Mereghetti (Institute of Astrophysics and Cosmic Physics in Milaan, Italië) denkt Dizzy z’n supersnelle rotatie te danken heeft aan de gewone ster die bij ‘m in de buurt staat, HD 49798. Deze hete ster begon een paar honderdduizend jaar geleden als een rode reus op te zwellen en toen begon er materie te stromen van de reus naar de witte dwerg. De hoek waaronder de materie naar Dizzy spiraliseerde was zodanig dat de rotatie van de witte dwerg erdoor werd versneld.

Mereghetti denkt dat de rotatie Dizzy en de voortdurende massatoevoer van HD 49798 ‘m uiteindelijk de das om zullen doen. Hoe dat einde er uit ziet hangt af van de samenstelling van Dizzy: als ‘ie net als de meeste andere dwergsterren uit een mix van zuurstof en koolstof bestaat dan zal ‘ie op een gegeven moment de kritische Limiet van Chandrasekhar bereiken – 1,38 keer de massa van de Zon –  en zal de witte dwerg als een type Ia supernova exploderen, hetgeen ‘m vanaf de aarde gezien dan zo helder als de Volle Maan zal maken. Als ‘ie echter uit een mix van zuurstof en neon bestaat dan zou ‘ie na een minder heftige explosie als een type Ia supernova kunnen krimpen tot een zogenaamde milliseconde pulsar, een razendsnel roterende neutronenster. Vergeleken met dat soort kosmische vuurtorens is Dizzy een slome duikelaar, want een milliseconde pulsar zoals PSR J1311-3430 draait maar liefst 390 keer per seconde om zijn as. 😯 Afwachten voor welk einde Dizzy uiteindelijk kiest. Hier het wetenschappelijk artikel waarin Mereghetti de waarnemingen aan en de theorieën over Dizzy beschrijft. Bron: New Scientist.

Share

Speak Your Mind

*