29 maart 2024

Astronomen ontdekken gigantisch nieuw sterrenstelsel met LOFAR

Astronomen ontdekken gigantisch nieuw sterrenstelsel met LOFAR

Astronomen ontdekken gigantisch nieuw sterrenstelsel met LOFAR. Credit: ASTRON.

Een team astronomen, geleid door ASTRON-sterrenkundige dr. George Heald, heeft een tot nu toe onbekend, gigantisch radiostelsel ontdekt in beelden van een onderzoek dat de hele noordelijke hemel bedekt. De astronomen vonden het radiostelsel met de krachtige Internationale LOFAR Telescoop (ILT), ontworpen en gebouwd door ASTRON. Met deze telescoop voert het team LOFAR’s eerste onderzoek van de hele noordelijke hemel uit, het zogenoemde ‘Multifrequency Snapshot Sky Survey‘ (MSSS). Met de eerste beelden uit het onderzoek identificeerde dr. Heald een enorme, nieuwe bron met materiaal dat is weggeslingerd uit het centrum van het sterrenstelsel tientallen miljoenen tot honderden miljoenen jaren geleden, en dat zich nu uitstrekt over een afstand van miljoenen lichtjaren in het heelal. Als dit nieuwe stelsel met het blote oog te zien was, zou het groter zijn dan de volle maan. Het nieuwe stelsel is onderdeel van een categorie objecten genaamd Giant Radio Galaxies (enorme radiostelsels, GRG’s). GRG’s zijn extreem groot in omvang, wat erop duidt dat ze ofwel heel krachtig zijn of heel oud. De LOFAR-telescoop, die bestaat uit een netwerk van antennes verspreid over Noord-Nederland en Europa, is heel geschikt om stelsels zoals deze te vinden, omdat de telescoop uiterst gevoelig is voor zulke grote objecten en op lage frequenties opereert die geschikt zijn om oude bronnen op waar te nemen. Het centrum van deze nieuwe bron is onderdeel van één sterrenstelsel van UGC 09555, dat bestaat uit drie sterrenstelsels die door de zwaartekracht aan elkaar verbonden zijn. Het centrum, dat eerder al wel bekend was, is 750 miljoen lichtjaar van de aarde verwijderd. Het heeft een plat radiospectrum, wat betekent dat de felheid van het stelsel niet veel verandert bij grote veranderingen in de waarneemfrequentie. Dit is typisch voor dit soort enorme radiostelsels.

Het MSSS-onderzoek wordt gedaan in een samenwerkingsverband van verschillende instituten en heeft als doel de hele noordelijke hemel op hele lage radiofrequenties (tussen 30 en 160 MHz) in kaart te brengen. Hierbij wordt een eerste algemene scan gemaakt van de hemel, ter voorbereiding op meer diepgaande waarnemingen. De gevoeligheid en resolutie van de metingen zijn te vergelijken met eerdere onderzoeken met klassieke radiotelescopen, zoals ASTRON’s Westerbork-telescoop, de Very Large Array (VLA) in Amerika en de Giant Metrewave Radio Telescope (GMRT) in India. Het MSSS-onderzoek is uniek omdat het op aanzienlijk lagere frequenties wordt uitgevoerd en daardoor nieuwe bronnen kan ontdekken die in eerdere onderzoeken zijn gemist. De ruime bandbreedte van MSSS is ook nieuw in ‘all-sky’-onderzoeken, en zal worden gebruikt om aanvullende informatie over de waargenomen objecten te verkrijgen. Het MSSS-team bestaan uit vijftig leden van verschillende instituten uit onder andere Nederland, Duitsland, het Verenigd Koninkrijk, Polen, Frankrijk en Italië. Bron: Astron.

 

Share

Comments

  1. Wat is precies het verschil tussen een radiosteltsel en sterrensteltsel?

  2. Radiostelsels zijn altijd sterrenstelsels, maar sterrenstelsels zijn niet altijd radiostelsels. Radiostelsels zijn erg actief in het radiogebied van het electromagnetisch spectrum, vandaar hun naam.

  3. Olaf van Kooten zegt

    Maar is dit radiostelsel zelf zo groot, of is alleen de radio-emissie zo groot?

    • Ik had het er niet bijgezet, maar het bijschrift van de foto luidt volgens Astron: “Het enorme nieuwe sterrenstelsel (blauw-witte kleuren) over een optisch beeld uit de Digitized Sky survey. De inzet laat het drietal sterrenstelsels zien. Het beeld is ongeveer 6.520.000 lichtjaar in doorsnede.” Dat laatste geeft aan dat we inderdaad te maken hebben met een verschrikkelijk groot sterrenstelsel. Ter vergelijking; de Melkweg is ongeveer 100.000 lichtjaren in diameter.

      • Olaf van Kooten zegt

        Hmm het feit dat drie afzonderlijke sterrenstelsels schijnbaar de kern van het blauwwitte gebied vormen, doet mij juist vermoeden dat de blauwwitte kleuren het gebied van radio-emissie is. Weet je, ik stuur wel ff een mailtje naar Astron, laat hun het maar uitleggen 😛

        • Ja klopt, dat blauwwitte is de radio-emissie. Dat wordt in het Astron-persbericht toch niet anders genoemd?

          • Olaf van Kooten zegt

            Klopt, maar mijn punt is dat het “extreem grote” volgens mij puur slaat op radio-emissie, en niet op het stelsel dat de bron vormt van deze emissie. Als dat inderdaad zo is, dan is de toon van het artikel dus verkeerd. (Dat zou uiteraard niet jouw fout zijn, maar van de schrijver van het Astron-persbericht)

  4. Olaf van Kooten zegt

    Ik heb het aan de ontdekker gevraagd. Een “radio galaxy” slaat inderdaad op de radio-emissie zelf, en niet op het sterrenstelsel dat de bron ervan vormt.

    “It comes down to a matter of definitions. The nature of a Giant Radio Galaxy (note that the term, abbreviated GRG, is the name of a class of object; I don’t know whether the article that you saw kept the title intact) is very different than a galaxy. GRGs are associated with elliptical galaxies, but are very different beasts. The jets that emit the radio emission we’ve detected with LOFAR are part of the galaxy, and they tell you something extremely energetic is occurring in the central regions of the galaxy that hosts the GRG. ”

    Dus een (gewoon) sterrenstelsel vormt de bron van een radio galaxy.

Speak Your Mind

*