29 maart 2024

Het verborgen verleden van het Splinterstelsel

NGC 5907

Credit: Mt. Lemmon, AZ.

Spiraalstelsels hebben een interessante eigenschap: ze zijn plat. Als je ze van bovenaf bekijkt, dan is hun spiraalpracht fantastisch zichtbaar. Maar als je ze van opzij bekijkt, kunnen ze zo dun als een naald zijn. NGC 5907 is hier een goed voorbeeld van. Het stelsel bevindt zich op 40 miljoen lichtjaar afstand (en da’s relatief dichtbij voor een sterrenstelsel) en ziet er zó dun uit, dat het als bijnaam het “Splinterstelsel” heeft gekregen.Bovenstaande opname is niet gemaakt met een professioneel observatorium. Nee, het is gemaakt met een 5”-telescoop! Astrofotografen Patrick Hochleitner en Dieter Beer hebben de foto gemaakt, waarbij ze een DSRL-camera en een speciale astrofotografie-camera gebruikt hebben. Ze hebben in totaal 129 afzonderlijke foto’s samengevoegd in één enkele foto, met een totale belichting van 23 uur en 25 minuten: bijna een hele dag.De foto is onthullend. Je kun zien hoe plat NGC 5907 is, en je kan ook een aantal donkere filamenten zien, die zijn samengesteld uit talloze wolken van interstellair stof. Wat heel opvallend is, is het feit dat er geen centrale verdikking aanwezig lijkt te zijn. De meeste spiraalstelsels hebben een bolvormig “knooppunt” van sterren rondom hun kern, maar bij NGC 5907 gaat deze vlieger dus niet op.Maar dit sterrenstelsel verbergt een geheim. Als je de foto bewerkt, waarbij je alle kleurinformatie verwijdert, en vervolgens de boel omkeert, zodat wit zwart wordt en andersom, dan komt het volgende tevoorschijn:

NGC 5907 inverted

De sterrenstroom rond NGC 5907. Wil je de stroom in kleur zien? Dat kan! Credit: Eric Ganz.

Wat is dit? Het stelsel wordt omringd door een zwak lint van…..iets. Je kunt het op bovenstaande foto niet zien, maar deze lichtzwakke lus is eigenlijk gemaakt van sterren. Het is een zogenaamde getijdenstaart, een rivier van sterren van honderdduizenden lichtjaren lang, in een omloopbaan rondom het centrale sterrenstelsel. Wat kan hier in vredesnaam voor verantwoordelijk zijn?Er zijn twee (verwante) manieren om zo’n sterrenrivier te produceren. De eerste is kannibalisme: een klein satellietstelsel dat gedurende z’n omloopbaan de schijf van het grotere stelsel passeert. De zwaartekracht van het grotere stelsel doet het kleinere stelsel dan ‘strippen’ van z’n gas en sterren. In de loop van honderden miljoenen jaren krijg je dan zo’n lang lint dat rond het stelsel gewikkeld is. Een tweede manier om een getijdenstaart te veroorzaken is een grote samensmelting, waarbij twee stelsels van vergelijkbare grootte elkaar verstoren en uiteindelijk samensmelten tot één groter stelsel. Hierbij kan een stroom van sterren uitgestoten worden.Het is niet bekend welke van de twee scenario’s zich bij NGC 5907 heeft afgespeeld. Als een dwergstelsel wordt opgeslokt door een spiraalstelsel, dan blijft de dichte kern van het dwergstelsel vaak over als een soort bolvormige sterrenhoop (zoals Omega Centauri bij de Melkweg). Zo’n kern is echter niet aangetroffen. Als twee grote stelsels samensmelten, dan resulteert dit in een hoop chaos. NGC 5907 ziet er echter perfect sereen uit.We weten dus niet wat er gebeurd is bij het Splinterstelsel. We willen het wel graag weten, omdat we vermoeden dat spriraalstelsels zoals het onze hun huidige grootte bereikt hebben door ontelbare samensmeltingen. Onze Melkweg is zelfs in het “bezit” van een getijdenstaart zoals die van NGC 5907, dat het resultaat is van de Melkweg dat een satellietstelsel aan het verorberen is (de zogenaamde Sagittarius Dwerg).

Sagittarius Stellar Stream

De Sagittarius Sterrenstroom rond de Melkeg is het resultaat van galactisch kannibalisme. Credit: David R. Law, UCLA

Bron: Bad Astronomy.

Share

Speak Your Mind

*