Nieuwe hogesnelheidscamera’s voor de Westerbork-radiotelescoop

Een team Nederlandse sterrenkundigen en technici onder leiding van sterrenkundige Joeri van Leeuwen (ASTRON) heeft deze week een subsidie toegekend gekregen om de nieuwe ‘Apertif’-ontvangers voor de Westerbork-telescoop uit te breiden tot hogesnelheidscamera’s. De Apertif-ontvangers zullen het blikveld van de Westerbork-telescoop dertig maal vergroten. Door de uitbreiding tot hogesnelheidscamera”s gaat de hoeveelheid beelden die de ontvangers kunnen maken omhoog van één beeld per seconde naar tienduizend beelden per seconde. Zo kunnen astronomen de hemel nog sneller en gedetailleerder onderzoeken. Het bedrag van 540.000 euro is toegekend door de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO). De subsidie is deels een wetenschappelijke NWO-M investering en deels gerelateerd aan de topsector High Tech Systemen en Materialen door de potentie voor toekomstige mobiel breedbandige communicatie. Met de nieuwe hogesnelheidscamera’s willen de onderzoekers zeer felle radioflitsen uit onze Melkweg en daarbuiten onderzoeken. Met de Apertif-ontvangers kunnen sterrenkundigen de hele hemel zeer nauwkeurig afspeuren naar veelal onveranderlijke radiosterrenstelsels. Er gaan in het heelal echter ook continu zeer felle radioflitsen af, die slechts een duizendste van een seconde duren. Sommige daarvan worden uitgezonden door radiopulsars, rondtollende vuurtorens in de Melkweg, maar andere komen van ver buiten ons Melkwegstelsel. De precieze oorzaak van die verre flitsen is nog onbekend, maar gezien de helderheid en afstand moet het gaan om enorme ontploffingen, vergelijkbaar met ‘supernovae’, de waargenomen ontploffingen aan het eind van het leven van zware sterren. Met deze subsidie wordt het gezichtsvermogen van Apertif verder getraind: het zicht van de nieuwe ontvangers is al wijd en scherp als een adelaar, maar wordt nu zo snel en reactief als dat van een vlieg. De denkprocessen op de bestaande beeldvormingschips voor Apertif worden uitgebreid om de tienduizend beelden per seconde mogelijk te maken.

Daarnaast wordt de beeldverwerkingcapaciteit uitgebreid met een extra supercomputer, die in rekenkracht vergelijkbaar is met de Nederlandse nationale supercomputer en die direct de gegevens verwerkt die de radiotelescoop ontvangt. De techniek achter de Apertif-ontvangers en beeldverwerking zal ook worden ingezet in de volgende generatie radiotelescoop, de Square Kilometre Array (SKA). Over enkele jaren kunnen deze hogesnelheidscamera’s de hemel afzoeken naar de felle flitsen. Door de nieuwe verwerkingskracht kunnen de flitsen direct automatisch worden herkend, en kunnen hun eigenschappen meteen met de Westerbork-telescoop en andere telescopen worden bestudeerd, voor ze weer vervagen. Sterrenkundigen willen zo de explosieve oorzaak van de flitsen achterhalen. Bron: Astron.