Kunnen zwarte gaten in de centra van sterrenstelsels als afstandsindicatoren worden gebruikt? Credit: ESO & NASA
Een vijftal sterrenkundigen, waaronder Prof. Hagai Netzer (Tel Aviv University’s School of Physics and Astronomy) heeft het plan opgevat om met behulp van zwarte gaten de expansie van het heelal te meten. Dat het heelal uitdijt weten we al sinds Edwin Hubble eind jaren twintig van de vorige eeuw aan de hand van de roodverschuiving van sterrenstelsels ontdekte dat deze zich allemaal van ons af bewegen, hoe verder weg ze staan, des te harder ze van ons af bewegen. En dat het heelal steeds sneller uitdijt weten we sinds 1998, toen twee teams onafhankelijk van elkaar met behulp van type Ia supernovae ontdekten dat de expansie toeneemt en dat de mysterieuze donkere energie met z’n afstotende werking daarvoor zorgt. Die supernovae werden tot nu toe als de afstandsindicator voor het heelal gebruikt: hun constante absolute maximale lichtkracht kan als ‘standaard-kaars’ worden gebruikt en daarmee als afstandsindicator.
Voorstelling van de accretieschijf rondom een zwart gat. Credit: NASA/JPL-Caltech
Maar Netzer en z’n collegae willen superzware zwarte gaten in de kernen van sterrenstelsels gebruiken. Niet alle zwarte gaten daarvoor zijn bruikbaar, maar wel de ‘super-Eddington accreting massive black holes‘ (SEAMBH’s), die pakweg een miljoen tot honderd miljoen keer zo zwaar als de zon zijn. Zwarte gaten slorpen door hun sterke zwaartekracht materiaal uit de omgeving op en voordat dat in het zwarte gat verdwijnt kan het vanuit de omringende accretieschijf hoogenergetische straling uitzenden. De hoeveelheid straling hangt voor die SEAMBH’s af van hun massa en aangezien de massa weer op een andere manier te meten valt kan men hun afstand tot de aarde berekenen. Ze hebben het al uitgeprobeerd met superzware zwarte gaten in de buurt – slechts een paar honderd miljoen lichtjaar ver weg – en dat werkte. Nu willen ze het ook op grote afstanden tot meer dan 10 miljard lichtjaar afstand toepassen en door die afstandsmetingen willen ze de snelheid van de expansie van het heelal vroeger en nu meten en vergelijken. Hier is het artikel te lezen dat Netzer en maatjes hierover schreven. Bron: Science Daily.
