29 maart 2024

Messier Maandag – M52, open cluster naast de Zeepbel

M52 1

Welkom bij de volgende editie van Messier Maandag! Iedere week bespreken we een object uit de Messier-catalogus, een lijst van 110 deepsky-objecten die is opgesteld om verwarring met kometen te voorkomen.

MM 29-04

credit: ScienceSouth – Tony’s Astronomy Corner.

Vandaag nemen we Messier 52 onder de loep, één van de 33 open sterrenclusters uit de Messier-catalogus. Het is één van de gemakkelijkste Messier-objecten om te vinden – het enige wat je hoeft te doen, is het sterrenbeeld Cassiopeia te identificeren. De typische W-vorm van dit sterrenbeeld is gemakkelijk te herkennen.

M52 locatie1

credit: Ethan Siegel, using the free software Stellarium, via http://stellarium.org/.

Trek nu een denkbeeldige lijn tussen de twee “rechtersterren” van de W – Shedir en Caph – en trek deze lijn een klein stukje door (in de richting van de Grote Beer). Trekt de lijn niet te ver door – niet veel langer dan de onderlinge afstand tussen Shedir en Caph. Als je vervolgens met een telescoop of een goede verrekijker kijkt naar het gebied dat wordt aangegeven met het blauwe vierkantje, dan zal je vermoedelijk dit zien:

M52 locatie2

credit: Ethan Siegel, using the free software Stellarium, via http://stellarium.org/.

Wat je ziet is een zee van heldere sterren, die qua kleur variëren van blauw tot rood. Als je echter goed kijkt, zie je tussen deze sterren een zwakke wolk – dit is eigenlijk een cluster van sterren op duizenden lichtjaren afstand.

M52 3

credit: © 2010 – 2013 Dean Jacobsen of http://www.astrophoto.net/.

Hoeveel lichtjaren precies? Ik wou dat ik het wist. Nee, ik ben niet te lui om het uit te zoeken. De cluster bevindt zich namelijk binnen het vlak van onze Melkweg. Dit is in tegenstelling dat de meeste andere Messier-objecten, waardoor onze afstandsbepaling een hoge onzekerheid kent. De afstand tot M52 zou slechts 3000 lichtjaar kunnen bedragen, maar zou ook 7000 lichtjaar kunnen zijn! Gelukkig zijn er dingen die we wel zeker weten over M52 😉

M52 4

credit: ©2007-2012 Twin City Amateur Astronomers.

Er zijn enkele gelige sterren zichtbaar; dit zijn reuzensterren in de laatste fasen van hun leven, die in de nabije toekomst hun laatste adem zullen uitblazen, waarbij planetaire nevels gevormd zullen worden. Verder zijn de meeste heldere sterren blauw van kleur (M52 is rijk aan B-sterren), hetgeen indiceert dat het een jonge cluster betreft. De leeftijd wordt geschat op 35 miljoen jaar, waarmee M52 zelfs wat jonger is dan de Pleiaden! Het is een dichte cluster, met meer dan 190 sterren die zijn samengepakt in een gebied van slechts 19 lichtjaar in diameter (mits we uitgaan van het gemiddelde van de afstandsbepalingen, oftewel 5000 lichtjaar). De cluster lijkt aan onze hemel ongeveer even groot te zijn als een kwart van de volle maan.

M52 5

credit: Vasco Soeiro of http://sea-of-starlight.blogspot.com/.

De cluster behoort tot de oorspronkelijke Messier-objecten en is dus ontdekt door Charles Messier himself (in 1774)! Op bovenstaande groothoek-opname zie je echter iets bijzonders: slechts één hemelgraad verwijderd van M52 zie je een nevelig object, dat op bovenstaande opname linksonder zichtbaar is. Wat is dit precies?

M52 6 Bubbelnevel

credit: Fred Espenak of http://astropixels.com/.

Dit is de Bubbelnevel of NGC 7635, in het Nederlands officieel Zeepbelnevel genoemd. Het is trouwens weinig bijzonder om nevels en sterrenclusters in elkaars omgeving te vinden – sterker nog, vaak overlappen ze elkaar zelfs! Dat komt doordat sterrenclusters juist ontstaan vanuit koele gaswolken! Maar… dat is niet wat hier aan de hand is!

M52 7 Bubbelnevel

credit: bnimball, aka Brian Kimball of Longmont Astronomical Society.

De sterren van M52 zijn te oud om nog steeds verbonden te zijn met een nevel – je zou kunnen zeggen dat de “navelstrengen” van de sterren zijn doorgeknipt, waardoor ze geen verband meer hebben met de geboortenevel. Daarnaast staat de Bubbelnevel op 11.000 lichtjaar afstand – met andere woorden, de afstand tussen de nevel en M52 is even groot als de afstand tussen de aarde en M52!Het zijn dus twee onafhankelijke objecten, die geen enkel verband houden met elkaar. Het is puur toeval dat ze vlak naast elkaar aan de hemel staan. Dat is op zich jammer, want de Bubbelnevel is een prachtig meesterwerk!

Bubbelnevel

credit: Yves Van den Broek.

Het is waarschijnlijk dat M52 er ongeveer zo heeft uitgezien in het verleden (zo’n 33 miljoen jaar geleden). De heldere, blauwe ster in het centrum van de Bubbel is een heldere O-ster en deze zijn allemaal supernova gegaan in M52.

M52 8

credit: Bob of Bob’s Astrogallery, http://www.astrogallery.eu/.

Sterker nog: alle sterren die overlijden middels een Type II-supernova hebben dit inmiddels gedaan in M52. Alle sterren die over zijn, sterven zoals de zon dat zal doen: middels een planetaire nevel. Desondanks is M52 een feest voor waarnemers en astrofotografen – zowel op zichzelf, als in combinatie met z’n spectaculaire buurman!

M52 9 Bubbelnevel

credit: Dr. Richard Steinberg of Drexel University.

Honderden sterren, miljoenen jaren oud en op duizenden lichtjaren afstand – en dan staat Messier 52 bekend als een saaie cluster? Wat zijn we toch verwend! Inclusief die van vandaag, hebben we nu 9 van de 110 Messier-objecten besproken:- M1, de Krabnevel (25 februari 2013) – M8, de Lagunenevel (4 maart 2013) – M13, de Grote Bolhoop van Hercules (11 maart 2013) – M15, een oeroude bolhoop (25 maart 2013) – M65, de eerste Messier-supernova van 2013 (1 april 2013) – M33, de Driehoeksnevel (8 april 2013) – M45, de Pleiaden (15 april 2013) – M51, de Draaikolknevel (22 april 2013) – M52, open cluster naast de Zeepbel (29 april 2013) Welke zal de volgende zijn? Kom volgende week maandag weer terug en je zal het weten! Messier Maandag – in samenwerking met Starts With A Bang.

Share

Speak Your Mind

*