29 maart 2024

Hubble brengt driedimensionale structuur nova T Pyxidis in beeld

Lichtecho van nova T Pyxidis

Credit: NASA, ESA, A. Crotts, J. Sokoloski, and H. Uthas (Columbia University), and S. Lawrence (Hofstra Univers

Sterrenkundigen zijn er in geslaagd om met de Hubble ruimtetelescoop de uitbarsting van de nova T Pyxidis in april 2011 driedimensionaal in beeld te brengen. T Pyxidis – kortweg T Pyx genoemd, gelegen in het zuidelijke sterrenbeeld Kompas (Pyxis) – is een zogenaamde recurrente nova, een witte dwerg die op gezette tijden door massatoevoer van een begeleidende gewone ster te zwaar wordt, waardoor op het oppervlak een thermonucleaire explosie plaatsvindt. Bij gewone nova neemt de helderheid van de dwergster met meer dan 12 magnituden toe, bij de tien bekende recurrente novae in de Melkweg is dat 8,6 magnituden. T Pyx kende uitbarstingen in 1890, 1902, 1920, 1944, 1966 en de laatste keer dus in 2011. Gebruikmakend van Hubble’s Wide Field Camera 3 konden de sterrenkundigen onder leiding van Jennifer Sokoloski (Columbia University) volgen hoe het licht van de uitbarsting zich een weg baande door het materiaal dat bij eerdere uitbarstingen werd uitgeworpen. Die zogenaamde lichtecho – hierboven in de afbeelding op verschillende momenten te zien – geeft de sterrenkundigen een impressie van de wijze waarop het materiaal van de geëxplodeerde ster wordt uitgeworpen en zo krijgt men een driedimensionaal beeld van de structuur van de nova. Eerst dacht men dat de explosie alle kanten uit zou gaan, maar uit de waarnemingen met Hubble blijkt het materiaal zich als een schijf te verplaatsen. Een impressie van hoe die schijf er uit ziet zie je hieronder.

schijf rondom T Pyx

Credit: NASA, ESA, and A. Feild (STScI/AURA)

Ook blijkt het materiaal in de buurt van de geëxplodeerde dwergster te blijven. Tenslotte kon men de afstand tot T Pyx nauwkeuriger bepalen, dan voorheen bekend was: de afstand blijkt 15.600 lichtjaar te zijn. Eerdere schattingen varieerden tussen 6.500 en 16.000 lichtjaar. Hier is het wetenschappelijke artikel van Sokoloski’s team, verschenen in het vakblad The Astrophysical Journal. Met één vraag blijven de sterrenkundigen nog wel zitten: zal T Pyx een volgende keer als nova exploderen en in één dag wel 10.000 keer zo helder worden of… zal het een supernova worden, waarbij ‘ie wel miljoenen keren zo helder kan worden? Bron: Hubble.

Share

Speak Your Mind

*