Waarom het ontmoeten van aliens helemaal niet op Star Trek zal lijken

De nieuwste Star Trek film roept een eeuwige vraag op: waarom zijn de Klingons (of Cylons, of Daleks) altijd op ongeveer ons eigen technologische niveau? Natuurlijke moeten interplanetaire vijanden aan elkaar gewaagd zijn, anders levert het een saaie film op. Maar dit beeld staat ver van de werkelijkheid: de technologische vooruitgang van het leven op aarde (zoals is vastgesteld uit de paleontologie, archeologie en de moderne geschiedenis) indiceert dat dit cliché nergens op slaat.Mochten we aliens ontmoeten, dan zijn er twee mogelijkheden: of het zijn microben of ze zijn dusdanig geavanceerd dat ze ons als microben zien. Hoe dan ook, het zal een niet erg spannende ontmoeting zijn, althans voor Hollywood-begrippen. Maar waarom is dat? Het leven op aarde bestaat al zo’n 3500 miljoen jaar, maar is zo’n 85% van die tijd zuiver bacterieel geweest. Gereedschappen zijn slechts in de laatste miljoenen jaren uitgevonden door een select groepje soorten: mensen, chimps en kraaien bijvoorbeeld. Technologie (complexe gereedschappen) worden alleen door mensen gebruikt en bestaan pas een paar duizend jaar. Zodra technologie echter werd uitgevonden, versnelde de innovatie exponentieel. Deze exponentiële groei is gevat in een tijdlijn van technologische vooruitgang: een lijst van baanbrekende ontdekkingen die de maatschappij getransformeerd hebben. Hierbij moet je denken aan de drukpers, antibiotica, auto’s, vliegtuigen, TV’s en het internet.De eerste technologische uitvinding (het telraam) is zo’n 5400 jaar geleden uitgevonden. De technologische “score” van de mensheid (en van de aarde) kwam toen op 1, nadat het sinds het ontstaan van het leven op 0 heeft gezeten. Vervolgens ging het tot het jaar 1400 niet vreselijk snel: daarna ging het echter helemaal los. Tussen 1400 en 1600 waren er 12 revolutionaire uitvindingen, tussen 1600 en 1800 waren het er 21 en sinds 1800 nog eens 75. Je ziet: technologie is exponentieel aan het groeien en is sinds 1400 iedere 200 jaar aan het verdubbelen.

In de komende 200 jaar kunnen we dus niet minder dan 150 doorbraken verwachten die even revolutionair zijn als de stoommachine, de antibiotica en het vliegtuig. Het is dan ook geen wonder dat technofoben roepen “stop de wereld, ik wil er vanaf!”. Deze exponentiële groei komt echter niet als een verrassing. Innovatie is een proces van positieve terugkoppeling: iedere innovatie maakt de weg vrij voor nieuwe innovaties, die op hun beurt de ontwikkeling van de oorspronkelijke innovatie aandrijven.Kijk bijvoorbeeld maar eens naar uitvindingen die de communicatie verbeteren (drukpers, telefoon, radio, TV, internet). Betere communicatie betekent dat ideeën sneller circuleren en interacteren, hetgeen resulteert in aanvullende innovatie, waardoor de communicatie nog verder versterkt wordt. Iedere innovatie is afhankelijk van eerdere innovaties!Zodra het leven op iedere planeet (zoals de aarde) technologie ontdekt, zal de mate van verandering voortdurend versnellen, waardoor de maatschappij steeds korter op een bepaald technologisch niveau zal blijven. Mensen hebben meer dan 2 miljoen jaar lang op hetzelfde steentijd-niveau gezeten: als je een paleolithische holbewoner 100.000 jaar in de toekomst zou verplaatsen (of het verleden) dan zal hij het verschil nauwelijks opmerken. Maar stel je eens voor dat een moderne tiener plotseling 50 jaar in het verleden gezet wordt – of dat jij 50 jaar in de toekomst verplaatst zal worden! Dingen veranderen nu sneller dan ooit en dit zal alleen maar toenemen. Ons huidige technologische niveau zal vermoedelijk zo’n 100 jaar duren, van 1950 tot 2050 – daarna zal het dagelijks leven radicaal anders worden.

Als de evolutie op andere planeten op vergelijkbare wijze verloopt als op aarde, dan zal buitenaards leven ook miljarden jaren vastzitten op technologisch niveau 0. Als technologie dan eindelijk verschijnt, dan zal vooruitgang steeds sneller gaan plaatsvinden. Het leven zal dan een korte periode op een bepaald niveau zitten en die periodes zullen steeds korter worden. Het einde van het tijdperk der zeilschepen is bijvoorbeeld slechts 100 jaar verwijderd van het begin van het ruimtevaarttijdperk! Menselijke beschavingen hebben allemaal op hetzelfde niveau gezeten, totdat enkele zo’n 60.000 jaar geleden Afrika verlaten hebben. Daarna is het verschil in technologische ontwikkeling steeds groter te worden, hetgeen geresulteerd heeft in enorm ongelijke ontmoetingen in het Tijdperk van Kolonisatie. Er is daarom vrijwel een nul procent kans om een buitenaards ras te ontmoeten die zich op exact hetzelfde niveau bevindt als wij. Buitenaards leven zal daarom oftewel bacterieel zijn, of technologisch ontwikkeld genoeg zijn om ons voorstellingsvermogen te buiten te gaan. Geen van deze scenario’s zal een spannende film opleveren 😉