[Update 22 juli 2013] Ik kwam een prachtige infografiek tegen over de goud producerende neutronensterren van Ben Gilliland op de website CosmOnline. Ik heb de infografiek onderaan afgebeeld. Kijken! Bron: CosmOnline.
Impressie van twee botsende neutronensterren, die GRB 130603B veroorzaken. Credit: Dana Berry, SkyWorks Digital, Inc.
Goud is een mooi, maar vanwege z’n schaarsheid ook duur element, een grondstof waar vele prachtige sieraden van zijn gemaakt. Mocht je toevallig in de nabijheid hebben verkeerd van de gammaflitser genaamd GRB 130603B en mocht je dat ook nog eens hebben overleeft, dan zou je aan goud geen gebrek hebben, want een internationaal team van sterrenkundigen onder leiding van Edo Berger (Harvard-Smithsonian Center for Astrophysics)
schat dat bij die gebeurtenis wel tien maanmassa’s aan goud kan zijn geproduceerd – yep, dat zou de goudprijs flink hebben doen kelderen.
Gammaflitsers komen in twee varianten voor: de langdurende, wiens uitbarsting in gammastraling langer dan twee seconde duurt, en de kortdurende, die korter dan twee seconden duren. GRB 130603B was een korte variant, diens door NASA’s Swift satelliet waargenomen uitbarsting duurde minder dan 2/10e van een seconde. Oorzaak van deze variant van gammaflitsers: twee botsende en samensmeltende neutronensterren. Berger’s team bestudeerde GRB 130603B, een gammaflitser 3,9 miljard lichtjaar in een sterrenstelsel ver weg, en ontdekte dat de nagloed anders was dan die van andere gammaflitsers. De nagloed straalde vooral in het infrarood en in dat licht kon men het radioactieve verval zien van talloze zware elementen, zoals goud.
GRB 130603B – een ‘kilonova’
Model van een exploderende kilonova. Credit: B. Mezger.
Berekeningen lieten vervolgens zien dat door de botsing 1/100e van de massa van de zon bij de gammaflits in één keer werd uitgestraald, waarvan een deel in goud. Kijkend naar hoeveel van dergelijke gammaflitsers in het hele heelal voorkomen kon men tenslotte uitrekenen dat alle goud in het heelal bij dit soort extreme gebeurtenissen ontstaan. GRB 130603B is daarom voor Berger’s team de ‘smoking gun’ – het levende bewijs zouden wij zeggen – van botsende neutronensterren als bron van goud.
In optisch licht was de gammaflitsers overigens ook te zien, maar daarin was ‘ie niet al te helder, ook al is de afstand van 3,9 miljard lichtjaar voor een gammaflitsers erg dichtbij. GRB 130603B wordt daarom geen supernova genoemd, maar een kilonova – tsjonge, alweer een nieuwe term. Zo’n kilonova zit qua lichtsterkte tussen een nova en een supernova in: een kilonova straalt pakweg 1000 keer meer energie uit dan een nova, maar 10 tot 100 keer minder dan een supernova. Hier het wetenschappelijke artikel over GRB 130603B, voor de liefhebbers. Hieronder een video, waarin een animatie van de twee samensmeltende neutronensterren te zien is.
Credit: Cosmonline/Ben Gilliland.
Bron: CfA
Speak Your Mind