29 maart 2024

Prachtige foto van een tweeling-spiraalstelsel

NGC 799 NGC 800

Credit: ESO

Op deze prachtige opname zijn de sterrenstelsels NGC 799 (onder) en NGC 800 (boven) zichtbaar. Beide bevinden zich in het sterrenbeeld Cetus (Walvis) en zijn voor het eerst in 1885 waargenomen door de Amerikaanse sterrenkundige Lewis Swift (jawel, dezelfde Lewis Swift die de moederkomeet van de Perseïden heeft ontdekt!). De stelsels bevinden zich op een afstand van 300 miljoen lichtjaar en worden van bovenaf gezien, waardoor we de prachtige vormen van de stelsels goed kunnen waarderen. Beide stelsels zijn (net als de Melkweg) spiraalstelsels, met de karakteristieke lange spiraalarmen die ontspringen vanuit een heldere verdikking in het centrum. In de prominente spiraalarmen zijn een groot aantal jonge sterrenclusters zichtbaar, vol met hete en blauwe sterren. De centrale verdikking bestaat daarentegen uit een groot aantal koelere, oudere en rodere sterren die zijn samengepakt in een compact en vrijwel bolvormige regio. Op het eerste gezicht lijken de sterrenstelsels op elkaar, maar als je goed kijkt zie je belangrijke verschillen. Naast het duidelijke verschil in grootte, heeft alleen NGC 799 een centrale balk die dwars door de centrale verdikking lijkt te “steken”. De spiraalarmen ontspringen vanuit de uiteindes van de balk. Centrale balken zijn verantwoordelijk voor het overhevelen van gas vanuit de spiraalarmen richting de centrale verdikking, waardoor de stervorming wordt opgevoerd. In 2004 is er een supernova waargenomen in NGC 799.

Nog een interessant verschil is het aantal spiraalarmen. Het kleinere NGC 800 is in het bezit van drie heldere en strak opgewonden spiraalarmen, terwijl NGC 799 het moet doen met slechts twee relatief zwakke, maar brede spiraalarmen. Deze twee spiraalarmen ontspringen vanuit de centrale balk en wikkelen zich vrijwel geheel rond het sterrenstelsel, waardoor een ringvormige structuur wordt gevormd. Nu lijkt het alsof beide stelsels voor eeuwig in vrede zullen samenleven. Niets is echter minder waar: we aanschouwen simpelweg de stilte voor de storm. We weten niet exact wat de toekomst zal brengen, maar normaal gesproken gaan beide stelsels de effecten van hun buurman merken. Vaak resulteert dit in een zwaartekrachtdans, waarin beide stelsels hun prachtige vorm verliezen en ernstig verstoord raken. In sommige gevallen zullen beide stelsels zelfs gaan samensmelten tot een nieuw en groter sterrenstelsel. Bron: European Southern Observatory

Share

Comments

  1. in de laatste messier-maandag meende en opperde ik ook een 3-armige spiraal gezien te hebben in die lange hubble-foto.
    ik dacht dat dat niet kon, gezien de bouw van een stelsel. een meer dan 1000% vergroting bood geen soelaas.
    het kan ook niet zie ik nu, het is (ngc 800) een gevorkte spiraal, dus feitelijk toch gewoon 2.

    tenzij er toch nog 3-hoekige “basis-figuren” bestaan. ??

    • Olaf van Kooten zegt

      Bij NGC 800 hebben inderdaad twee spiraalarmen een gemeenschappelijke “oorsprong”, dus het zijn er eigenlijk twee. Maar dat is geen wet van meden en perzen hoor: bij spiraalstelsels komen configuraties van 5, 4, 3, 2 en zelfs 1 spiraalarm(en) voor. Meer dan 5 echter nooit.

  2. die 1-armige kan ik mij herinneren, ik merkte daar iets over op, “een soort verstopping”. want het was bovendien balk-stelsel.
    die van 3, daar leek ik toevallig vandaag iets van te zien op een website van Kuuke, maar ook die lijkt niet evenwichtig ontsproten cq gegroeid.
    die van 5 zal dan wel een Sc stelsel zijn, in arie’s blog van de 15e staat er een met wel 15 armen., die zo te zien
    (op die tekening) allemaal individueel ontstaan lijken te zijn.
    dus denk ik dat, voor oneven spiraal zou een Sc stelsel een voorwaarde moeten zijn, tenzij een balk door omstandigheden 1-zijdig verstopt zit en er een 1-armige spiraal als anomalie vormt.

    • Olaf van Kooten zegt

      15 armen? Bedoel je op dit plaatje?

      http://www.astroblogs.nl/wp-content/uploads/2013/08/Hubble.jpg

      Dat zou onmogelijk moeten zijn. Welk stelsel bedoel je? Overigens kunnen de spiraalarmen van spiraalstelsels in de nabijheid van veel grotere (elliptische) stelsels wel “uitwaaieren” als gevolg van getijdenkrachten.

      Hmmm Sc stelsels hebben inderdaad meestal 3 of 5 spiraalarmen, maar dat is geen regel denk ik.

      Spiraalstelsels met 1 arm zijn bijna altijd dwergspiraalstelsels. Een zeldzame groep, omdat dwergspiralen bijzonder gevoelig zijn voor zwaartekrachtverstoringen als gevolg van passerende (zelfs kleine) sterrenstelsels. De Grote Magelhaanse Wolk schijnt van oorsprong een dwergspiraal met een centrale balk en 1 spiraalarm te zijn geweest, maar verstoord door zowel de Kleine Magelhaanse Wolk als de Melkweg.

      In opnames met lange belichting is deze structuur nog wel een beetje te herkennen:

      http://www.astro.wisc.edu/~klawiter/pics/LMC.jpg

Speak Your Mind

*