28 maart 2024

Messier Maandag – M44, de Kosmische Kribbe of Bijenzwerm

M44 1

credit: http://www.astrosurf.com/gap47/

Het is weer tijd voor Messier Maandag, waarin we aandacht besteden aan de beroemde Messier-catalogus, een lijst met deep-sky objecten die is opgesteld om verwarring met kometen te voorkomen. De meeste objecten uit deze lijst zijn alleen zichtbaar met een telescoop, maar een aantal zijn zichtbaar met het blote oog en zijn al bekend sinds de oudheid.

M44 2

credit: Finotto Enrico, 2011 / flickr user henry-67.

Messier 44, ook wel de Bijenzwerm en de Kribbe genoemd, is zo’n object. De oude Grieken en Romeinen noemde het Praesepe, wat Latijn is voor “trog” (voederbak voor vee). De heldere sterrencluster in het centrum werd gezien als de trog, terwijl de twee heldere sterren daarbuiten (Asellus Borealis en Asellus Australis) de mythologische (uit de trog etende) ezels voorstelden die door Dionysus en Silenus bereden werden in hun veldslag met de Titanen.

En deze heldere sterrencluster, die op een afstand van slechts 500 lichtjaar vanaf de aarde staat, kan ’s winters bijna de gehele nacht bekeken worden.

M44 3 locatie

credit: Ethan Siegel, using Stellarium: http://stellarium.org/.

Een stukje ten noordoosten van het welbekende sterrenbeeld Orion vind je een heldere gelijkbenige driehoek van drie heldere sterren: Procyon, Pollux en Regulus, oftewel de nummer 7, 17 en 22 in de lijst van helderste sterren aan de sterrenhemel. Binnen deze driehoek, maar iets meer in de richting van Regulus-Pollux, vind je dan de Kribbe.

De Kribbe wordt omgeven door vier sterren die met het blote oog zichtbaar zijn (vanaf een donkere plaats!), waaronder de twee ezels. M44 zal eruit zien als een wolkachtig vlekje, maar een verrekijker is voldoende om te zien dat het wolkje eigenlijk uit vele afzonderlijke sterren bestaat.

M44 4 locatie

credit: Ethan Siegel, using Stellarium: http://stellarium.org/.

In tegenstelling tot de meeste deep-sky objecten, die beter bekeken kunnen worden door een flinke telescoop, kan Praesepe het beste bekeken worden door een verrekijker of een kleine telescoop. Aangezien M44 anderhalve hemelgraad in doorsnede is, zal je met een grotere telescoop ongetwijfeld het grotere plaatje missen.

En dit grotere plaatje is spectaculair!

M44 5

credit: http://www.astrosurf.com/gap47/.

Er bevinden zich ongeveer 1000 sterren in de Kribbe/Bijenzwerm, waarvan de helderste en zwaarste in het centrum staan. Zo’n 300 van deze sterren zijn zonachtig, ongeveer 700 zijn rode dwergen en de helderste 20 zijn heldere blauwe A-sterren. De cluster bevat geen O- en B-sterren en dat is logisch: hoe zwaarder een ster, hoe korter z’n leven, dus alle sterren zwaarder dan de A-klasse zijn al vergaan. Maar hoe zit het dan met die heldere oranje sterren? Oh, die zijn inderdaad knaloranje en bovendien spectaculair!

M44 6

Via: http://www.bitacoradegalileo.com/2010/10/28/m44-el-cumulo-del-pesebre-p….

M44 7

credit: Mike Sherick.

M44 8

credit: Jerry Lodriguss (Catching the Light), http://astropix.com/.

Deze oranje sterren zijn zware sterren die de hoofdreeksfase van hun leven al verlaten hebben. Deze sterren hebben het Rode Reuzenstadium bereikt, een teken dat hun brandstof begint op te raken. Uiteindelijk zullen deze sterren hun buitenlagen wegblazen, waarna de naakte kern overblijft: een zogenaamde witte dwerg.Gebaseerd op de sterren die zijn overgebleven in de cluster en het aantal witte dwergen kan de leeftijd van de Bijenzwerm met behoorlijke zekerheid vastgesteld worden: iets meer dan 600 miljoen jaar.In tegenstelling tot de meeste clusters van deze leeftijd, is Praesepe nog altijd enorm groot en bevat het nog altijd een beetje stof en neveligheid! De Kribbe is ook de eerste sterrencluster waarin een exoplaneet is ontdekt in omloop rond een zonachtige ster.De Bijenzwerm heeft echter een verdachte eigenschap: als je kijkt naar z’n locatie aan de sterrenhemel en z’n eigenbeweging en dan 600 miljoen jaar gaat terugrekenen, dan lijkt M44 uit exact dezelfde locatie te komen als een andere sterrencluster die zichtbaar is met het blote oog: de Hyaden!De Hyaden is zelfs de dichtstbijzijnde sterrencluster vanaf de aarde en heeft een leeftijd van: iets meer dan 600 miljoen jaar! Het verschil is dat de Hyaden al langzaam uiteen aan het vallen zijn en helemaal geen stof of neveligheid bevat. Zouden de Hyaden en de Kribbe ooit deel uitgemaakt hebben van een grotere en spectaculaire sterrencluster? Heel waarschijnlijk. Dit is wat open sterrenclusters doen: ze vallen langzaam uit elkaar, in sommige gevallen in één keer en in sommige gevallen eerst in losse klonters. Het is ongebruikelijk om relatief oude sterrenclusters te vinden die zo massief en dicht zijn als Praesepe en het is de verwachting dat deze cluster over 400 miljoen jaar nog altijd intact zal zijn. Dat is bijzonder, aangezien open sterrenclusters vrijwel nooit een miljard jaar oud kunnen worden!

M44 9

credit: Xanadu Observatory, http://www.xanaduobservatory.com/deepspace.htm.

M44 10 SDSS

credit: Sloan Digital Sky Survey.

Je kunt nog de hele winter en zelfs een deel van de lente nog genieten van dit Messier-object! Als het helder is, vergeet dan niet op zoek te gaan naar de oorspronkelijke Kribbe rond kerst! Dat is exact wat de Sloan Digital Sky Survey gedaan heeft – hieronder zie je een composietfoto van de kern van Messier 44! Nou, dit was de Messier Maandag weer voor deze week. Neem gerust een kijkje in ons archief! Inclusief die van vandaag, hebben we nu 23 van de 110 Messier-objecten besproken (op chronologische volgorde):- M1, de Krabnevel (25 februari 2013) – M8, de Lagunenevel (4 maart 2013) – M13, de Grote Bolhoop van Hercules (11 maart 2013) – M15, een oeroude bolhoop (25 maart 2013) – M65, de eerste Messier-supernova van 2013 (1 april 2013) – M33, de Driehoeksnevel (8 april 2013) – M45, de Pleiaden (15 april 2013) – M51, de Draaikolknevel (22 april 2013) – M52, open cluster naast de Zeepbel (29 april 2013) – M38, de kosmische Pi-cluster (20 mei 2013) – M104, het Sombrerostelsel (17 juni 2013) – M86, het meest blauwverschoven sterrenstelsel (24 juni 2013) – M21, een piepjonge sterrencluster (1 juli 2013) – M57, de Ringnevel (8 juli 2013) – M108, de kosmische scherf in de Steelpan (29 juli 2013) – M71, een cluster vol raadsels (12 augustus 2013) – M94, een dubbelgeringd mysterie (26 augustus 2013) – M11, de Wilde Eendcluster (16 september 2013) – M31, de Andromedanevel (7 oktober 2013) – M109, het verstgelegen object uit de Catalogus (14 oktober 2013) – M101, het Windmolenstelsel (11 november 2013) – M30, een sterrencluster vol treuzelaars (2 december 2013) – M44, de Kosmische Kribbe of Bijenzwerm (9 december 2013) Messier Maandag – in samenwerking met Starts With A Bang.

Share

Speak Your Mind

*