29 maart 2024

Even alle mogelijke einden van het heelal op een rijtje

Credit: Douglas Adams

Het einde van het heelal [1]Het einde van het jaar is aangebroken, de beste tijd meestal om te mijmeren over dit soort onderwerpen. 😀 is een fascinerend onderwerp, waarbij dezelfde vragen rijzen als wanneer we het hebben over het einde van de mens – zowel als individu (mens) als collectief (mensheid): wanneer gaat het gebeuren en hoe gaat het gebeuren? Al meer dan honderd jaar wordt druk gespeculeerd over het einde van het heelal, wat zeg ik, al tweeduizend jaar geleden werd er in de Bijbel over het einde der tijden gesproken, dus het is een oud en beladen onderwerp. De laatste weken heb ik aan enkele wetenschappelijke modellen van het einde van het heelal aandacht besteed, aan de Big Rip bijvoorbeeld en aan het de Sitterheelal met z’n hittedood. Maar er zijn meer modellen van het einde – allemaal te bekijken vanuit het luxueuze ‘restaurant aan het einde van het heelal‘, wie kent ’t niet? – en die heb ik even allemaal op een rijtje gezet.

  • Big Freeze of Hittedood [2]Ik blijf die term ‘hittedood’ erg verwarrend vinden. Het heelal komt ijskoud aan z’n einde en dan spreken we van een hittedood, hoezo verwarrend? : hierbij expandeert het heelal als gevolg van de uitdijende werking van donkere energie, die weergegeven wordt door de Kosmologische Constante, waar Albert Einstein bijna een eeuw geleden al mee aankwam. Door de expansie neemt de dichtheid van de (donkere) materie steeds verder af en kunnen op een gegeven moment geen sterren meer vormen. Er blijven zwarte gaten over en als die uiteindelijk verdampt zijn, dan is de temperatuur tot 0 K gezakt en er verder niets meer is overgebleven. Een model dat dit einde beschrijft is het de Sitterheelal.
  • Verschillende scenario’s voor het einde van het heelal

    Big Rip: Hierbij is de donkere energie niet constant, maar neemt ‘ie met de tijd toe (Quintessence of fantoomeneen daarmee wordt de afstotende werking steeds groter. Dat levert niet alleen een heelal op dat steeds sneller uitdijt, maar ook de situatie dat de afstotende werking op een gegeven moment sterker is dan de zwakke, elektromagnetische en sterke wisselwerking van de atomen en dat sterrenstelsels, sterren, planeten en op het laatst de atomen zelf geheel uit elkaar worden gerukt.

  • De Big Crunch. Credit: BOSS/SDSS.

    Big Crunch: als de dichtheid van het heelal groot genoeg is om de afstotende werking van de donkere energie te weerstaan komt er op een gegeven moment een einde aan de expansie en krimpt het heelal tot een Gnab Gib, een omgekeerde Big Bang. Alle materie van het heelal zit dan weer in een soort van oeratoom, zoals de Belg George Lemaître als eerste beschreef.

  • Big Bounce: dit is eigenlijk een variant van de Big Crunch, want in dit oscillatoire of cyclische model is sprake van een opeenvolging van heelallen, die voortdurend expanderen en weer krimpen.
  • Eeuwige inflatie: in het model van het multiversum wordt gezegd dat er een veelheid aan heelallen is, die afwisselende periodes van inflatie (met exponentiële uitdijing) en niet-inflatie kennen. Als fractals groeien de universa van het totale multiversum voortdurend in een inflatoir tempo. Het multiversum is een mix van heelallen die wel of niet in een supersnelle expansie zitten en die niet met elkaar in contact kunnen staan.
  • Vals vacuüm: er zijn verschillende theorieën waarbij de expansie van het heelal opeens kan stoppen. We zouden nu in een soort van metastabiel vacuüm verkeren, maar het zou zo maar kunnen dat er opeens een faseverandering of -overgang plaatsvind, bijvoorbeeld doordat de Higgs bosonen plots zwaarder worden, waardoor alle elementaire deeltjes zwaarder worden en de dichtheid groot genoeg is om de expansie te stoppen. Dan keert de expansie weer om in een Big Crunch.
  • Of…? Theoretici kunnen modellen maken tot ze een ons wegen, maar je weet natuurlijk nooit hoe het echt zal aflopen. Wie weet dat op basis van nieuwe waarnemingen aan bijvoorbeeld de kosmische microgolf-achtergrondstraling nieuwe modellen worden bedacht. Wordt vervolgd, zullen we maar zeggen. 😀

Bron: Wikipedia.

Voetnoten

Voetnoten
1 Het einde van het jaar is aangebroken, de beste tijd meestal om te mijmeren over dit soort onderwerpen. 😀
2 Ik blijf die term ‘hittedood’ erg verwarrend vinden. Het heelal komt ijskoud aan z’n einde en dan spreken we van een hittedood, hoezo verwarrend?
Share

Comments

  1. Olaf van Kooten zegt

    Hehe de Gnab Gib die kende ik nog niet 😛

  2. De term Big Crunch wordt vaker gebruikt, je komt Gnab Gib niet meer zo vaak tegen.

  3. Ja, het zet je wel aan het denken.
    Als je beseft hoe klein de tijdspanne is van de mensheid ten opzichte van de tijdspanne van het universum.
    Omdat de tijdspanne van het universum zich vele malen verder uitstrekt als de tijdspanne van de mens roept dat twee vragen op die in principe met geen enkele zekerheid te beantwoorden zijn, namelijk: Hoe is het universum ontstaan en hoe zal het universum vergaan. Sterker nog: Welke beschaving er ook ontstaat ‘in’ dit universum, in principe zal elke beschaving met deze twee vragen te maken krijgen waarbij er geen 100% zeker antwoord op zal volgen. Simpel samengevat: Het is in theorie dus onmogelijk om dit met 100% zekerheid te weet te komen en het zal altijd speculatief blijven, beschaving na beschaving.

    Ik heb sterk het vermoeden dat je bepaalde dingen pas te weten komt na het leven op aarde in het hiernamaals.

    • Enceladus zegt

      Is dat laatste echt een sterk vermoeden, of eerder juist een sterke wens?

      groet,
      Gert (Enceladus)

      • Ik denk dat eerste. Maar voorzichtig gezegd heb ik zo het nodige meegemaakt en dus bepaalde ervaringen opgedaan. Mede hierdoor is mijn kijk op leven en dood(beter gezegd: het bewustzijn na de dood) ietwat afwijkend ten opzichte van het ‘standaard model’ en ben ik ook zeker niet religieus en ook ik durf mezelf geen atheïst te noemen.

        Vandaar dat ik ook zei ‘Ik heb sterk het vermoeden’.

    • Olaf van Kooten zegt

      Het zit er bij mij een beetje tussenin. Maar ja ik ben ook geen overtuigd gelovige en ook geen overtuigd atheist, noem mij een gnosticus 😉

  4. Ik mis de ‘matrix-variant’ waarbij de architect op een gegeven moment zegt (of heeft ingeprogrammeerd): ok stop, game over, laten we opnieuw beginnen (of niet).

    • Oh ja die was ik even vergeten. Ik zal nog wel eens met deel II komen en dan komt ‘ie er ook bij te staan. 😀

    • Enceladus zegt

      En als subvariant daarop: de architect van de matrix was helemaal niet van plan om te stoppen, maar heeft te kampen met een stroomstoring, waardoor de boel uitvalt. 😉

      groet,
      Gert (Enceladus)

  5. Ja Douglas Adams, weergaloos!

    • Olaf van Kooten zegt

      Ik heb alle boeken van ‘m gelezen, briljante serie. Vooral die planeet met die wilde matrassen en die depressieve android die ervoor zorgt dat een pas gebouwde brug van emotionele ellende in elkaar stort 😀

Speak Your Mind

*