Credit: E. Guido, N. Howes, M. Nicolini.
Gisteren werden we verblijd met het heuglijke nieuws dat er een supernova was verschenen in het nabije sterrenstelsel Messier 82, ook wel het Sigaarstelsel genoemd (vanwege z’n karakteristieke vorm). De supernova is zelfs door kleine telescopen goed zichtbaar. Het is de verwachting dat de supernova, die momenteel van magnitude +11 is (ongeveer), in helderheid zal blijven toenemen. Over een paar dagen zou de supernova, die de naam SN 2014J heeft gekregen, zelfs door goede verrekijkers zichtbaar kunnen zijn!
Credit: Leonid Elenin
Als je de supernova komende nacht wilt zien, heb je minimaal een 4-inch telescoop nodig. De supernova bevindt zich op een afstand van 12 miljoen lichtjaar, in de richting van het sterrenbeeld Grote Beer. Hiermee is het de dichtstbijzijnde supernova sinds SN 1993J, die opvallend genoeg was “afgegaan” in de naaste buur van M82, namelijk M81. Beide stelsels vormen een fysieke groep (samen met NGC 3077) en deze stelsels beïnvloeden elkaar ook zichtbaar. Het is opmerkelijk dat de supernova niet eerder is ontdekt: op foto’s is het object al zichtbaar vanaf 16 januari!
Credit: Bob King.
Messier 82 is een heldere en opvallende sterrenstad, die we precies vanaf opzij waarnemen. Het stelsel is vermoedelijk een spiraalstelsel en is helder genoeg om zichtbaar te zijn door verrekijkers. Het stelsel wordt ook wel het Sigaarstelsel genoemd en soms ook het Sterrenflitsstelsel, vanwege z’n vorm en z’n heldere stervormingsgebieden. De recente supernova is alweer de derde in tien jaar tijd die is waargenomen in M82. De andere twee, uit 2004 en 2008, kwamen echter niet in de buurt van de helderheid van SN 2014J.
Credit: NASA/CXC/M. Weiss
SN 2014J, voorheen PSN J09554214+6940260 , is een type Ia (één-A) supernova – een nogal klinische term voor één van de meest catastrofale gebeurtenissen in het universum. Zo’n explosie is het gevolg van een superdichte witte dwergster, een object dat niet veel groter is dan de aarde, maar niet veel minder weegt dan de zon. De zwaartekracht die wordt uitgeoefend door een witte dwerg is enorm, en als deze deel uitmaakt van een nauwe dubbelster, zal de witte dwerg materiaal gaan overhevelen van de begeleider.Zodra een witte dwerg (dat een type van degeneratieve ster is) een massa heeft bereikt van 1,4 zonnemassa’s, kan deze zichzelf niet langer in stand houden. De witte dwerg stort plotseling in, waarbij idioot hoge temperaturen bereikt worden. Het gevolg is een thermonucleaire kettingreactie, waarbij de hele ster wordt opgebrand. Dit proces zien we vanaf de aarde als een heldere lichtbron, even helder als het complete sterrenstelsel er omheen. Het lijkt alsof er een nieuwe ster aan de hemel is verschenen – in werkelijkheid is het juist het einde van een heel oude ster (witte dwergen zijn de restanten van zon-achtige sterren).
Goed, mocht je een telescoop in de schuur hebben staan, dan wil je vast een poging wagen om de “nieuwe ster” met eigen ogen te zien. Het tijdstip maakt niet eens uit: vanuit Nederland is M82 circumpolair, wat betekent dat het de gehele nacht zichtbaar is. Hierboven zie je de situatie om 8 uur ’s avonds in de omgeving van Washington. Wat jij zal zien, zal hier dus van afwijken. Maar dat maakt niet uit – de relatieve verhouding blijft hetzelfde.Wat je moet doen, is een lijn trekken vanaf de “rechterkant” van de pan richting de Poolster. M82 bevindt zich dan een stukje boven deze lijn, meer richting de Grote Beer dan richting de Poolster.
Maar laten we de locatie wat preciezer definiëren. Trekt dit keer een lijn vanaf de bovenkant van de pan. Als je vanaf de ster Dubhe rechtdoor gaat, dan kom je bij de ster 23 Ursae Majoris terecht, die met het blote oog zichtbaar zou moeten zijn. Vanaf hier moet je een stukje “sterspringen” naar een kleine driehoek van sterren en vanaf dat punt een lijn trekken naar een opvallend duo van sterren. M82 (en M81) bevinden zich een halve hemelgraad onder de lijn. Ach, als je naar de kaartjes kijkt, zie je wat ik bedoel.
Bron: Universe Today
