29 maart 2024

Zes misvattingen over het heelal die iedereen gelooft – Deel 1


Voor leken is de kennis die zij hebben van het heelal vergelijkbaar met hun historische kennis: het is lastig om feiten te scheiden van fictie, iets waar met name films zoals Star Wars en Braveheart debet aan zijn. Nu valt de aardse geschiedenis buiten het kader van dit artikel, maar we gaan wel de grootste misvattingen op het gebied van het heelal even rechtzetten. Vergeet de science fiction, zo zit het echt!

#6 – Planetoïdengordels zijn dodelijk

Credit: NASA

In de (overigens steengoede) scifi-klassieker The Empire Strikes Back heeft Han Solo de grootste moeite om te navigeren door een dichtbevolkt planetoïdenveld. De ruimtestenen waren dusdanig dicht opeen gepakt, dat zelfs de kleine TIE-fighters nauwelijks ruimte hadden om te manouvreren. Maar ja, zo zijn planetoídengordels nu eenmaal, toch? C-3PO zei het al: de kans om succesvol door een planetoïdenveld te manoeuvreren is bijna nul. Maar hoe zit het echt?
De realiteit:
Planetoïde Barbara
Natuurlijk stikt het van de ruimterotsen in een planetoïdengordel – degene in het zonnestelsel bevat zo’n half miljoen exemplaren. Maar de onderlinge afstand is enorm! C-3PO kan m’n rug op: de kans om in botsing te komen met een planetoïde (als je door de gordel zou vliegen) is één op een miljard! Sterker nog: vele ruimtesondes hebben de planenoidengordel doorkruist en geen een is ook maar in de buurt van een planetoïde gekomen, tenzij dat de bedoeling was. In principe zou Han Solo z’n Millennium Falcon geblinddoekt door het planetoïdenveld kunnen sturen.

Maar hoeveel ruimte zit er dan tussen twee planetoïden? Wel, de gemiddelde ruimterots die zich binnen een gordel bevindt heeft zo’n 650.000 vierkante kilometers helemaal voor zichzelf! Kleine uitzonderingen zijn natuurlijk dubbelplanetoïden (twee exemplaren die elkaar bijna raken) en planetoïden met manen (ja, die bestaan!).

Credit: Wikipedia

#5 – Zwarte gaten zijn kosmische stofzuigers

Als we de films mogen geloven, zijn zwarte gaten de grootste hufters in het heelal. Ze zuigen alles op wat los en vast zit, en zijn onmogelijk te ontwijken. Vlieg je op een lichtjaar afstand langs zo’n kosmisch afvoerputje? Vette pech, je zal onherroepelijk naar binnen worden gezogen.

Vanwege deze ehm…vernietigende aard, zijn zwarte gaten verplichte kost in menig scifi-epos. Van het zwarte gat die de planeet Vulcan verzwelgt in J.J.Abrams’ Star Trek tot degene in Stargate en Doctor Who, een zwart gat wordt consistent neergezet als een onvermijdelijke vortex van vernietiging. Maar hoe zit het echt?

De realiteit:

De waarnemingshorizon van NGC 1277

Stel je voor: je wordt morgen wakker en je komt erachter dat iemand de zon heeft vervangen door een zwart gat van precies één zonnemassa. Wat zou er gebeuren?

Helemaal niets!
Is dat wat? Okay, we vriezen met z’n allen dood, omdat de zon er niet meer is. Dat is een feit. Maar we worden zeker niet naar binnen gezogen – zelfs niet zachtjes. Hoewel zwarte gaten ontegenzeggelijk angstaanjagend zijn, zijn ze niet zo krachtig als de meeste mensen denken. Je moet immers niet vergeten dat zwarte gaten, hoe groot ze ook zijn, een eindige massa hebben. Ze hebben dus ook een eindige kracht!

Met andere woorden: een zwart gat gedraagt zich hetzelfde als alle andere objecten in het universum, in de zin dat z”n zwaartekracht zo sterk is als z”n massa toelaat. Als een zwart gat de massa van de zon heeft, dan heeft hij ook de zwaartekracht van de zon. Niets meer, niets minder. Natuurlijk, als je werkelijk te dichtbij komt (voorbij de gebeurtenishorizon), wordt de zwaartekracht overweldigend. Maar op een afstandje is de zwaartekracht van een zonsmassa-zwart gat hetzelfde als die van de zon. Het is daarom perfect mogelijk om een stabiele omloopbaan te hebben rond een zwart gat, zelfs als deze zwaarder is dan de zon.

#4 De zon is geel

Credit: Charloisporto/Pixabay.

Vraag aan een kind om de zon te tekenen, en deze zal geel zijn. Heeft het toch een andere kleur, dan is het kind in kwestie of bijdehand, of kleurenblind. Op het eerste gezicht hebben kinderen helemaal gelijk: als je naar de zon kijkt, is dat kreng duidelijk geel. Man, de zon wordt zelfs geclassificeerd als een gele dwerg! We zijn toch niet achterlijk?

Nou, eigenlijk wel. Maar hoe zit het dan echt?

De realiteit:
Ik wil je kindertijd niet verpesten, maar alle tekeningen die je op de kleuterschool hebt gemaakt van de zon zijn FOUT! De zon is helemaal niet geel! Maak je niet druk, je hoeft niet naar de oogarts: met je ogen is niets mis (tenzij je te lang in de zon hebt gekeken om te checken of-ie echt geel is). De zon lijkt namelijk geel als gevolg van de manier waarop onze dampkring het zonlicht breekt. In werkelijkheid is de temperatuur van de zon zo”n 6000 graden en iedere ster met die temperatuur kan maar één kleur hebben: wit.

Sterker nog: de zon heeft een behoorlijke saaie tint van wit. Hieronder zie je een foto van de zon, gemaakt vanuit de ruimte:
True color of the sun

Maar hoe zit het met de rest van het zonnestelsel? We weten toch zeker wat voor kleur, bijvoorbeeld, Mars heeft? Man, het stikt van de foto’s die geen ruimte voor twijfel overlaten! Wel…ik wil niet overkomen als een complottertje, maar alle foto”s die ruimtesondes maken zijn in zwartwit. De kleuren worden later toegevoegd met behulp van filters [1]in werkelijkheid ligt het wat genuanceerder: zie de reacties onder dit artikel.

Maar voordat je NASA gaat beschuldigen van duistere praktijken: foto’s maken in de ruimte is gewoon een lastige business. De resulterende foto’s geven niet persee de meest accurate versie van het studie-object. In plaats daarvan kiezen wetenschappers voor een bepaalde kleurencombinatie die het meest geschikt zijn voor het onderzoek.

Dit is dus niet persee wat je met het blote oog zou zien!

Dit is dus niet persee wat je met het blote oog zou zien!

Kijk bijvoorbeeld maar naar de foto’s die gemaakt worden door de Hubble-ruimtetelescoop. De kleuren op deze foto”s zijn geen echte kleuren, maar zijn representatief voor bepaalde natuurkundige en/of fysieke processen die plaatsvinden. Ze vormen een manier om zoveel mogelijk informatie weer te geven als mogelijk is.

Nou, dat was het voor vandaag. Kom morgen terug voor Deel 2 van dit overzicht!\r\n\r\nVoordat ik het vergeet: bedankt aan Frenk Janse voor de tip!

Bron: Cracked.

Voetnoten

Voetnoten
1 in werkelijkheid ligt het wat genuanceerder: zie de reacties onder dit artikel
Share

Comments

  1. Olaf van Kooten zegt

    Zo, ik ben een paar dagen weggeweest van astroblogs, maar hier is-ie weer 😀 – ik ga binnenkort verhuizen, dus het zal vaker gebeuren dat ik een tijdje geen tijd heb voor deze site.

    By the way, ik heb de discussie over de naamsverwarring tussen mij en Enceladus en Gert1904 nog eens nagelezen en ik heb dat niet helemaal lekker aangepakt, waarvoor mijn oprechte excuses 😉

  2. En weer een geweldig hoofdstuk aan Astroblogs toegevoegd. Misvattingen over het heelal die iedereen gelooft……prachtig interessant leesvoer wederom!!

  3. A3aan v.d.B. zegt

    Olaf weet de lezer te binden, erg leuk over interessante zaken geschreven! 🙂

  4. “We weten toch zeker wat voor kleur, bijvoorbeeld, Mars heeft? Man, het stikt van de foto’s die geen ruimte voor twijfel overlaten! Wel…ik wil niet overkomen als een complottertje, maar alle foto’s die ruimtesones maken zijn in zwartwit. De kleuren worden later toegevoegd met behulp van filters.”

    Dit is natuurlijk grote onzin. Alle camera’s zijn zwartwit. De kleuren worden niet alleen later toegevoegd, eerst worden er verschillende foto’s genomen met verschillende kleurenfilters. Dat is niet anders dan wat een normale camera doet, behalve dan dat een normale camera een bayerfilter gebruikt om in één foto alle kleuren tegelijkertijd te registreren. Bayerfilters hebben echter grote nadelen omdat de keuze voor het patroon invloed heeft op de gevoeligheid voor kleuren, en dus op de betrouwbaarheid van de kleuren. Drie afzonderlijke foto’s met drie heel goede filters (rood, groen, blauw) is vele malen beter. Google Earth satelietfoto’s zijn bijvoorbeeld ook geschoten met meerdere filters, maar niemand zal beweren dat de kleuren ‘nep’ zijn.

    Echter, het verhaal gaat verder dan dat. Je benoemt alleen de sondes, welke vaak inderdaad losse filters gebruiken (de MCC op de Orbiter is een uitzondering, maar daar moeten we nog ff op wachten). De belangrijkste bronnen voor complotters zijn de rover-foto’s. En deze zijn WEL met een normale kleurencamera genomen!! Beide FFL MastCams zijn voorzien van een “RGB Bayer pattern filter (GR/BG unit cell)” waardoor ze in staat zijn om kleurenfoto’s te nemen op dezelfde manier als je compact camera. Zie voor uitgebreide informatie over de mastcams: http://msl-scicorner.jpl.nasa.gov/Instruments/Mastcam/

    Oftewel: een misvatting in je artikel over misvattingen!! 🙂

Laat een antwoord achter aan Lukas Reactie annuleren

*