Eerste weerkaart van een bruine dwerg gemaakt

Oppervlaktekaart van Luhman 16B, gebaseerd op VLT-waarnemingen. Credit:
ESO/I. Crossfield

Met behulp van de Very Large Telescope hebben astronomen voor het eerst een weerkaart gemaakt van het oppervlak van een bruine dwerg. De bruine dwerg in kwestie staat bekend als Luhman 16B en staat op een afstand van slechts zes lichtjaar van de zon. De weerkaart van deze “mislukte ster” laat een patroon van lichte en donkere vlekken zien.

Bruine dwergen vormen de overgang tussen grote gasplaneten, zoals Jupiter en Saturnus, en zwakke, koele sterren. Een bruine dwerg bevat niet genoeg massa om nucleaire reacties in zijn kern op te starten en zendt slechts zwakke infraroodstraling uit. De eerste bruine dwerg werd pas twintig jaar geleden ontdekt en er zijn nog maar een paar honderd van deze moeilijk waarneembare objecten bekend.

De twee dichtstbijzijnde bruine dwergen, die op slechts zes lichtjaar van de aarde in het zuidelijke sterrenbeeld Zeilen staan, vormen een paar dat Luhman 16AB ^[1]Dit tweetal werd door de Amerikaanse astronoom Kevin Luhman ontdekt op opnamen van de infraroodsatelliet WISE. Formeel staan ze bekend als WISE J104915.57-531906.1, maar een kortere benaming leek … Lees verder wordt genoemd. Deze bruine dubbelster is het dichtstbijzijnde stersysteem na Alfa Centauri en de ster van Barnard, maar werd pas begin 2013 ontdekt. Van de zwakste component, Luhman 16B, was al bekend dat hij in de loop van zijn enkele uren durende rotatie kleine helderheidsveranderingen liet zien – een aanwijzing dat hij duidelijke oppervlaktestructuren vertoonde.

Artist’s impression van Luhman 16B, gebaseerd op VLT-waarnemingen. Credit:
ESO/I. Crossfield/N. Risinger (skysurvey.org).

Astronomen hebben nu de kracht van de Very Large Telescope benut om opnames te maken van deze bruine dwerg, om zo het patroon van lichte en donkere vlekken in kaart te brengen. Hiertoe hebben de astronomen een slimme techniek gebruikt. Ze onderzochten hem met het CRIRES-instrument van de VLT. Hierdoor konden ze niet alleen zien hoe Luhman 16B al roterend van helderheid veranderde, maar ook of de donkere en lichte plekken van de waarnemer weg of juist naar hem toe bewogen. Door al deze informatie te combineren, konden zij een kaart van de donkere en lichte plekken op het oppervlak reconstrueren. De atmosferen van bruine dwergen lijken veel op die van grote, hete gasplaneten die rond andere sterren cirkelen. Dus door de relatief gemakkelijk waarneembare bruine dwergen te bestuderen ^[2]Hete Jupiter-achtige exoplaneten bevinden zich op geringe afstand van hun moedersterren, die vele malen helderder zijn. Dat maakt het bijna onmogelijk om de zwakke gloed van de planeet te zien. In … Lees verder komen astronomen meer te weten over de atmosferen van jonge reuzenplaneten – waarvan er in de nabije toekomst vele zullen worden ontdekt met het nieuwe instrument SPHERE, dat in 2014 op de VLT wordt geïnstalleerd.Het in kaart brengen van een bruine dwerg brengt ons een stapje dichter bij het begrijpen van weerpatronen op andere werelden. Ooit zullen exometeorologen wellicht in staat zijn om het weer te voorspellen bij een exoplaneet of bruine dwerg. Een spannende en interessante ontwikkeling, als u het mij vraagt. Onderstaande videoclip begint met een overzicht van de volledige hemel, waarna we inzoomen op het zuidelijke sterrenbeeld Zeilen (Vela). In het slotbeeld verschijnt, temidden van een enorm aantal zwakke sterren, een zeer zwak dubbel object. Dat is WISE J104915.57-531906.1B, die ook wel Luhman 16B wordt genoemd en deel uitmaakt van een bruine dubbelster op slechts zes lichtjaar van de zon.

Bron: European Southern Observatory

Gerelateerde Astroblogs:

Eerste directe opname van een zwart gat dat een krachtige jet uitstoot Astronomen ontdekken verre gaswolken met restanten van de eerste sterren Eerste segmenten van grootste telescoopspiegel ter wereld naar Chili verscheept