19 maart 2024

Hoe ver kunnen we met het blote oog het heelal in kijken?

Als we op een heldere avond de sterren aan de hemel zien vragen we ons vast wel eens af hoe ver die sterren van ons staan en hoe ver de verste ster staat die we nog kunnen zien. Dat brengt ons bij de vraag hoe ver we met ons blote oog het heelal in kunnen kijken en dat blijkt verrassend ver te zijn. In ons eigen zonnestelsel zien we de maan (afstand 385.000 km) en de zon (150 miljoen km), maar het verst verwijderde object in het zonnestelsel dat we kunnen zien is Saturnus (1,5 miljard km), al schijnt Uranus (2,87 miljard km) bij heldere nachten tijdens oppositie net te zien te zijn. Buiten het zonnestelsel zijn er natuurlijk de sterren en al die duizenden sterren aan de hemel behoren tot onze eigen Melkweg. De helderste ster aan de hemel is Sirius en die staat slechts 8,6 lichtjaar van ons vandaan – 1 lichtjaar is 10 biljoen km. De heldere ster Deneb in Zwaan (zie hieronder) staat op maar liefst 1500 lichtjaar afstand en de meest ver weg staande sterren die we nog net met onze blote ogen kunnen zien staan zo’n 8000 lichtjaar ver weg.

Deneb, een ster in het sterrenbeeld Zwaan (Cygnus). Credit: 2003 Torsten Bronger.

Hebben we ’t dan gehad? Nee hoor, we kunnen nog verder kijken. Want op heldere avonden onder een donkere hemel kan je de bolhoop M13 zien, die zo’n 25.000 lichtjaar van ons vandaan staat en op het zuidelijk halfrond zien ze de Grote en Kleine Magelhaense Wolken, op 170.000 resp. 190.000 lichtjaar afstand, die we ook zo zonder hulpmiddelen kunnen zien. 

De bekende bolhoop M13 – Foto: Rainer Zmaritsch

Hebben we ’t dan gehad? Nee hoor, we kunnen nog verder kijken. 🙂 Want bij ons op het noordelijk halfrond zien we bij heldere avond en donkere hemel het Andromedastelsel (M31), die maar liefst 2,6 miljoen lichtjaar van ons vandaan staat (zie hieronder).

Andromeda-halo-hubble-NASA-Moon-comparison. Credit: NASA, ESA, and A. Feild (STScI)

Hebben we ’t dan gehad? Nee hoor, we kunnen nog verder kijken, tenminste als we even afstappen van de categorie vaste objecten. Er zijn namelijk af en toe momenten geweest dat er dingen in het heelal gebeurden die we ook met het blote oog hadden kunnen zien áls we de juiste kant uit hadden gekeken. Op de gedenkwaardige woensdagochtend 19 maart 2008 verscheen er bijvoorbeeld een gammaflitser in het sterrenbeeld Ossenhoeder</a (Boötes), die tijdens het maximum een schijnbare visuele helderheid had van maar liefst 5,6m – magnitude zes is de grens om iets met het blote oog te zien. Tussen 07u 13m 21,2s en 07u 13m 31,2s die ochtend werd de optische helderheid van GRB 080319B, zoals hij wordt genoemd, vastgesteld op die ongelofelijke 5,6m.

8-)

De afstand tot deze gammaflitser? Zeven komma vijf miljard lichtjaar – Ding dong!

GRB 080319B. Credit: NASA/Swift/Stefan Immler, et al

Afijn, als we op een heldere avond zonder storend stadslicht naar boven kijken kunnen we naar het Andromedastelsel kijken en daarmee 2,6 miljoen lichtjaar ver weg kijken. Behoorlijk ver weg, nietwaar? Hieronder een video met Fraser Cain van de Universe Today, die hieraan aandacht schenkt.

Bron: Universe Today.

Share

Comments

  1. Avatar foto Monique zegt

    Best knap van onze twee oogjes, hè? Als mijn ogen aan het donker gewend zijn, kan ik na een paar keer knipperen vaag de M45 (wazige vorm) zien. Als ik daarna met de verrekijker ga checken, zit ik nog goed ook! 🙂
    (maar dat zullen er wel hebben, toch?)

  2. Avatar foto Olaf van Kooten zegt

    Nou dan heb je echt goede ogen hoor Monique!

  3. Avatar foto Olaf van Kooten zegt

    Oh laat maar, ik dacht dat je het over M51 had (geen idee waarom) :P. M45 zijn de Plejaden. Ja die kan ik ook zien, hoewel ik er nooit meer dan zes tel (?) 😀

  4. Monique, als je pleiaden als een wazig wolkje ziet is het echt tijd voor een bezoekje aan de opticien! Je weet niet wat je mist.

    • Avatar foto Monique zegt

      Meen je dat nou? Wat erg! Je hebt het toch wel over het zicht met het blote oog? Ik zie alles nog prima van dichtbij en veraf….O_O Maar ja, dat is overdag natuurlijk.

  5. Ik wordt getriggerd door de eerste foto. Hoe ver kijk je als je de Melkweg ziet? Ik heb het ergens gelezen maar weet even niet meer waar. Het scheelt of je richting Zwaan kijkt of richting het centrum, de Boogschutter. Echt tot het centrum kijk je in ieder geval niet, te veel interstellair stof.

  6. Hebben we ‘t dan gehad? Nee hoor , …. leuk … 🙂

  7. Jurgen Kobierczynski zegt

    Ik had vorig jaar nog een foto gemaakt van de Quasar APM 08279 +5255.
    Da’s 12 miljard lichtjaar afstand!

    https://www.flickr.com/photos/jurgenk2/6998298745/

    • Wowie Jurgen, geweldig. Altijd baas boven baas, he? 😉 André, dat laat je toch zeker niet op je zitten hè? 🙂

    • Avatar foto Monique zegt

      Mozes kriebel! Ik kwam bijna in de verleiding om te vragen of jij dan een nog grotere telescoop dan André hebt O_O,….maar dat doe ik dus niet hè (blushing)
      Ik ga gewoon met mijn normale telescoop deze ‘Mars’ maand proberen om op verschillende nachten iets beters van Mars te registreren dan dat ik tot nu toe heb. Ik denk dat mijn telescoop vergeleken met de jouwe ietwat ‘kortzichtig’ is. Jurgen, hoe zwaar is zo’n grote telescoop nou? Want daar heeft niemand het ooit over en die van mij is (denk ik) al ruim 6 kg.

      • Jurgen Kobierczynski zegt

        Ik moet wel toegeven dat Quasar APM 08279 +5255.eigenlijk voor de afstand heel gemakkelijk te fotograferen is: magnitude 15.2. Het is een Quasar die zich achter een gravitationele lens bevindt. Iedere amateur met een DSLR, telescoop en een tracking mount kan in enkele minuten deze foto maken.

        Mijn telescoop: 7kg voor de Skywatcher quattro 200mm, maar het is de rest van de ganse setup maakt het tegen de 70kg alles bijeen.

        • Avatar foto Monique zegt

          Jurgen…70 KG totaal!!! Ik kon het niet laten om direct mijn telescoop te gaan wegen. Zit ik er dan met mijn geschatte 6 kg zoveel naast? O_O Ik heb een 105mm, jij een 200mm. Oké dan, weegschaal gepakt, erop, eraf, erop met telescoop inclusief dauwkap, oculair, camerahouder(zonder camera),stevig statief. Weegt hij helemaal geen 6kg maar kom ik op bijna 11kg (10.700 om precies te zijn)
          Lieve Jurgen, 70 kg….je moet wel je eigen gewicht eraf halen 😉 Met jouw ‘ganse’ setup heb je het koffertje met oculairs, je laptop/pc en spiegelreflexcamera, accublok voor stroom (je fiets?gekheid) en telescoop-opbergtas dan ook meegerekend?

          Op Stellarium geen Quasar APM 08279 +5255 bij mij te zien. Ik krijg het ook zo gauw niet ingevoerd bij het configuratie scherm. Daar ik geen DSLR maar een Canon compact camera heb, zal dit waarschijnlijk toch niet geschikt voor dit soort foto’s zijn.

          • Hier de positie aan de hemel van deze heldere en verre quasar: rechte klimming 08h 31m 41.60s declinatie 52° 45′ 16.8″. Dat is in het sterrenbeeld Lynx. Misschien dat je ‘m daarmee op kan sporen. Zie ook: http://en.wikipedia.org/wiki/APM_08279+5255

          • Avatar foto Monique zegt

            Heel attent Arie. Ik had al even verder gekeken en zag dat het in Lynx moet liggen 😉 En….GEVONDEN 😀

          • Jurgen Kobierczynski zegt

            Juist nog eens nagemeten: 52 kilogram voor de NEQ6 mount+telescoop+guidescoop+tegengewichten, 16 kilogram voor de batterijen, 2 kilogram voor de CCD camera, filterwiel, comacorrector, guider, dauwkap. dan koffer met materiaal 7,5 kilogram en laptop met netwerkkabel 4 kilogram = 81,5 kilogram

          • Heb je geen last van je rug met al dat gewicht? Of is het een vaste opstelling bij je thuis?

          • Jurgen Kobierczynski zegt

            Nee, maar ik moet dat ook niet in 1 keer dragen hé.
            Wel moet ik opletten dat het echt wel open hemel blijft…al meer dan eens meegemaakt dat ik de ganse setup naar beneden gedragen, opgesteld, gebalanceerd, gecollimineerd, gealligniëerd, afgekoeld, gefocussed, uitgericht en op mijn gidster de autoguiding ingesteld heb dat de wolken afkomen.

          • Avatar foto Monique zegt

            Aha, nou snap ik meteen waarom er veel minder vrouwen aan de ’telescoop’ zijn. Te zwaar, duidelijk toch? Als ik mezelf meereken bij mijn ‘ganse’ setup kom ik totaal op 69.2kg hahaha
            Ben ik even blij dat mijn Meade ETX 105mm maar 10.7kg weegt! Moet er toch niet aan denken om 81,5kg op mijn slippertjes naar beneden te tillen.

            Over die camera nog even, wat zou voor mij een leuk (astro) cameraatje zijn (Canon) wat vooral goed kan filmen en niet te zwaar is voor mijn telescoop? Ik moet me nog gaan oriënteren.
            http://i.imgur.com/SiuNSFp.jpg

Speak Your Mind

*