28 maart 2024

Eerste PLANCKS symposium groot succes

Credits: Plancks

>

Het gistermiddag in het Beatrixtheater in Utrecht gehouden PLANCKS symposium, waar Gerard ’t Hooft, Immanuel Bloch en Stephen Hawking met een lezing de aftrap gaven tot een dit weekend te houden natuurkundecompetitie tussen 33 teams uit 14 landen is een groot succes geweest. De grote zaal was volgeladen met 1500 mensen, waarvan zo’n 500 mensen een kaartje hadden weten te bemachtigen via Internet, hetgeen ruim een maand geleden leidde tot een ware stormloop en de beschikbare kaartjes in één minuut waren uitverkocht. Enceladus en ik zaten op de perstribune, temidden van mensen als Gerri Eickhof (NOS), Govert Schilling en Martijn van Calmthout (beiden Volkskrant), Margriet van der Heijden (NRC) en Marieke Baan (ASTRON). Ik had m’n spiegelreflexcamera met zoomlens meegenomen en dat kwam wel mooi uit, want we zaten best ver verwijderd van het podium. Maar op de één of andere manier had m’n camera een borrel teveel op, want alle foto’s waren een tikkie wazig en wat ik daar ook probeerde, ik kreeg ’t euvel niet verholpen. Maar dat mocht de pret niet deren, want hetgeen zich daar allemaal op die vrijdag de 23e mei 2014 afspeelde tussen 13.00 en 17.00 uur vergoedde heel veel. Na inleidende woorden door een student van de organiserende studievereniging A-Eskadraat en professor theoretische natuurkunde Stefan Vandoren begon Gerard ’t Hooft met de eerste lezing.

’t Hooft over het Higgs deeltje

Credits: Plancks

In zijn drie kwartier durende lezing gaf ’t Hooft, die in 1999 samen met Martin Veltman de Nobelprijs voor de Natuurwetenschappen won vanwege hun onderzoek naar elektrozwakke interacties, een boeiend relaas over de ontdekking van het Higgs boson, het deeltje dat alleen gevonden kon worden dankzij het baanbrekende werk dat eerst de theoretici hadden geleverd, Peter Higgs, Francois Englert en Robert Brout in 1964. Vanuit die theorie begon de zoektocht naar het Higgs deeltje – ook wel het God deeltje genoemd, een naam die ’t Hooft niet fijn vond omdat het deeltje niets met religie te maken heeft – en dat leidde tot de ontdekking ervan met de Large Hadron Collider van CERN op de grens van Zwitserland en Frankrijk, bekendgemaakt op die gedenkwaardige 4e juli 2012. Het was een boeiende lezing van ’t Hooft, waarin hij ons meevoerde in de lange weg die theoretici zoals hij en de eerder genoemde Veltman maakten om problemen zoals de oneindigheid van de zelfenergie van elementaire deeltjes te voorkomen.

Bloch over kwantum materie op het niveau van enkele atomen

Credits: Plancks

Na ’t Hooft was het de beurt aan professor Immanuel Bloch – prachtige naam heeft die man – van het Max Planck Institute of Quantum Optics, iemand die in tegenstelling tot ’t Hooft juist een experimentalist is en die veel onderzoek heeft gedaan aan ultrakoude gassen. Bloch had een zeer interessant verhaal over ultrakoude kwantumgassen in optische tralies, zoals Bose-Einstein condensaten, die in laboratoria kunnen worden gemaakt. Hij ging onder andere in op de resultaten die behaald zijn met negatieve absolute temperaturen, ruim een jaar geleden bekendgemaakt. Eén man kwam in de lezingen van alle drie de sprekers tegen en dat was Richard Feynman, de Amerikaanse natuurkundige die net als ’t Hooft, Bloch en Hawking studenten wilde vertellen over hoe de natuur in elkaar zit. Bloch wist in een razend tempo heel veel informatie te geven over het onderwerp, deed dat met veel grafieken en korte video’s en dat oogstte na afloop heel veel lof op.

Hawking over het heelal als hologram

Credits: Plancks

Tenslotte was het – na een korte pauze – de beurt aan de hoofdact van de middag, de man waar iedereen toch eigenlijk voor gekomen was, de Britse natuurkundige Stephen Hawking. Vóór de lezingen sprak ik één van de organisatoren, Jori Hoencamp, die vertelde dat ze in december begonnen waren met de organisatie van het PLANCKS symposium en dat ze een shortlist hadden met namen van natuurkundigen, die ze voor het openingssymposium wilden vragen en Hawking stond daar ook op. Het was simpelweg door het sturen van een mailtje aan Hawking dat ze hem vroegen en tot hun stomme verbazing stemde hij er mee in. Wel was er vanaf het begin gezegd dat het 50-50 zou zijn of hij wel of niet zou komen, vanwege zijn lichamelijke conditie – hij is zoals we weten gekluisterd aan een rolstoel vanwege de ALS-spierziekte. Afijn, we zaten aan de goede 50% kans van de statistieken, want iets over half vier werd Hawking het podium opgereden en kon hij beginnen aan zijn lange verwachtte lezing, die ging over het heelal als hologram.


Die lezing – ‘geplaybacked’ zoals Fokke en Sukke het gistereren zo mooi in de NRC wisten te brengen – bevatte eigenlijk een bonte variatie aan kennis en beelden, soms ingewikkelde onderwerpen zoals de Hawking-Hartle No Boundary proposal van het heelal, soms platte humor – ‘ik weet dat de aarde geen platte pannenkoek is waar je van af kunt vallen, want ik ben er omheen gevlogen en ben er niet afgevallen’ – soms met uitstapjes naar hele andere onderwerpen, zoals God, soms inspelend op de actualiteit, zoals de BICEP2 waarnemingen aan de kosmische achtergrondstraling, soms met eigen mediaoptredens, zoals dit bekende filmpje dat Hawking in zijn lezing had ingelast.

Een uitspraak over de BICEP2 resultaten durfde Hawking overigens niet te maken, daarvoor hield hij zich op de vlakte en meldde alleen dat de analyses van de Europese Planck sonde, die ergens in november dit jaar verwacht worden, hopelijk uitkomst zullen gaan bieden. Het ging met de techniek tijdens de lezing van Hawking niet allemaal goed, want af en toe moest een medewerker de computer van Hawking bijstellen om de beelden en de stem weer te synchroniseren. Continue hoorde je tijdens de lezing piepjes, die te maken hadden met de afwisseling van beeld en geluid, piepjes die Enceladus deden denken aan de communicatie tussen Houston en de astronauten van de Apollomissies.  Hieronder het nieuwsitem in het NOS-journaal over de lezing van Hawking.

Nieuws bevatte Hawking z’n lezing eigenlijk niet, maar het feit alleen al dat daar op dat podium de beroemdste wetenschapper van dit moment stond en daar op de voor hem zo karakteristieke wijze een lezing gaf was erg bijzonder en zal mij ook lang bijblijven. Na afloop waren er nog enkele vragen die hem gesteld werden – van tevoren ingeleverde vragen, want spontaan antwoorden kan Hawking uiteraard niet – en één van die vragen was van Diederik Jekel, de bekende wetenschapsjournalist (zie hieronder).

Diederik jekel stelt vragen aan Hawking. Credits: Ikke

Afijn, na de bekende bloemen en dankwoordjes en het succes wensen van alle studenten die vandaag en morgen strijden om het beste team op het gebied van theoretische natuurkunde te worden, kwam er een einde aan dit eerste PLANCKS symposium. Jazeker, ‘eerste’ want organisator Jori vertelde dat er volgend jaar in Leiden een volgend symposium wordt gehouden, waar ze op nog meer deelnemende landen hopen te rekenen.

Terras


Na afloop kwamen Enceladus en ik nog op het naast het Beatrixtheater gelegen terras terecht, waar we Govert Schilling en Marieke Baan gezelschap hielden. Daar tafelden we onder het genot van een drankje en een bittergarnituur en onder een heerlijke  zonnetje nog even na over de middag. Even later schoven daar ook Jacqueline de Vree (Delta Institute for Theoretical Physics) en Erik Verlinde (hoogleraar in de theoretische fysica) aan. Verlinde kennen we hier op de Astroblogs wel, want zijn ideeën over bijvoorbeeld de zwaartekracht zijn vaak aan de orde gekomen. En hij kende de Astroblogs ook, dus mijn dag kon niet meer stuk. 🙂 Afijn, ik moest op een gegeven moment weer de trein pikken om in Dordrecht te geraken (en ’s avonds een interactieve presentatie van Paul Bakker over nabewerking van astrofoto’s te volgen), de rest moest ook weer huiswaarts. Zondag a.s. schijnt de gehele lezing van Hawking op televisie door de NTR te worden uitgezonden, dus als ik daar meer over weet zal ik dat hier melden.

Share

Comments

  1. Enceladus zegt

    Ja, ik vond die piepjes (die me inderdaad deden denken aan de piepjes destijds bij de Maanreizen) eigenlijk wel toepasselijk: Hawking bevindt zich, al is hij aan zijn rolstoel gekluisterd, in feite op eenzame hoogte. Die lichte tijdsvertraging in de communicatie en die piepjes zorgden op een bepaalde manier voor een mystieke sfeer.

    groet,
    Gert (Enceladus)

    • Monique zegt

      Die Gert, dat was een dag met een gouden randje. Check dat nou, op het laatste fotootje zie ik daar Govert Schilling en Erik Verlinde! 😉

      • Enceladus zegt

        Klopt. Zomaar ‘in het wild’. En gewoon aanspreekbaar en buitengewoon vriendelijk.
        Zo was niet alleen het symposium, maar ook ‘de derde helft’ zeer interessant.

        Dat laatste was natuurlijk te danken aan Arie’s uitstekende contacten in de wereld van de astronomie!

        groet,
        Gert (Enceladus)

  2. Monique zegt

    De uitleg van Diederik Jekel over de twee grote theorieën (het allergrootste/allerkleinste) is duidelijk.
    Hawking is de eerste geweest die een link kon bedenken tussen die twee theorieën (zwarte gaten)
    https://www.youtube.com/watch?v=VqRCTJl86HQ

    Vanaf augustus 2006 werkt Hawking, samen met zijn dochter Lucy, aan een drietal kinderboeken.
    http://www.weltbildung.com/main-fotos/hawking-stephen-lucy.jpg

    Het eerste boek heeft de titel ‘George’s Secret Key to the Universe’ en verscheen in september 2007 Dit boek is in 2008 in Nederland verschenen onder de titel ‘De geheime sleutel naar het heelal’
    http://assets.digi.persgroep.be/item_photo/BIG/76/L_0000328876/De-geheime-sleutel-naar-het-heelal.jpg

    (zucht,3 linkjes)

Speak Your Mind

*