28 maart 2024

Fermi ontdekt een ’transformer’ pulsar

De situatie voor (boven) en na (onder) het verdwijnen van de radiostraal. Credits: NASA’s Goddard Space Flight Center

Een millisecondepulsar op 4400 lichtjaar afstand in het sterrenbeeld Sextant is vorig jaar zomer plotseling ‘uitgedoofd’ op radiogolflengten en vijf maal zo helder geworden in energierijke gammastraling. De gammametingen zijn verricht door NASA’s Fermi-ruimtetelescoop, nadat uit waarnemingen met de Westerbork-radiotelescoop in Drenthe en met de Lovell-radiotelescoop in het Verenigd Koninkrijk was geconstateerd dat de pulsar plotseling was uitgedoofd op radiogolflengten. De plotselinge ‘gedragsverandering’ van de pulsar wordt zo goed als zeker veroorzaakt door de manier waarop hij materie opzuigt van een begeleidende ster. Pulsar PSR J1023+0038 (kortweg J1023 genoemd) is in 2007 ontdekt door Anne Archibald van ASTRON [1]Netherlands Institute for Radio Astronomy. De pulsar – een kleine, supercompacte neutronenster die het overblijfsel is van een supernova-explosie – draait elke 1,7 milliseconden één maal om zijn as. Hij maakt deel uit van een dubbelstersysteem: een ster die ongeveer 20 procent van de massa van de zon heeft draait er elke 4,8 uur omheen. Waarschijnlijk wordt de materieoverdracht van de ‘gewone’ ster naar de pulsar normaalgesproken grotendeels geblokkeerd door een energierijke ‘pulsarwind’, die veroorzaakt wordt door de snelle rotatie en het sterke magnetische veld van de pulsar. Tegelijkertijd met de pulsarwind worden ook jets (‘straalstromen’) van energierijke elektrisch geladen deeltjes de ruimte in geblazen, in twee tegenovergestelde richtingen. Die jets zijn verantwoordelijk voor de radiostraling van de pulsar.Het idee is nu dat er af en toe zoveel materie van de gewone ster naar de pulsar stroomt dat het naar binnen vallende gas zich ophoopt in een snel roterende accretieschijf die zo heet wordt dat er röntgenstraling wordt uitgezonden. Tegelijkertijd worden de radio-jets dan aan het zicht onttrokken, of verdwijnen ze zelfs geruime tijd volledig. De gammastraling van J1023 wordt mogelijk opgewekt door schokgolven in de directe omgeving van de pulsar.

Bron: Astronomie.nl.

Voetnoten

Voetnoten
1 Netherlands Institute for Radio Astronomy
Share

Speak Your Mind

*