Credit: NASA, ESA, AURA/Caltech, Palomar Observatory
Wat is de afstand tot de Plejaden (ook wel geschreven als Pleiaden)? Dat lijkt een nogal random vraag, maar het is er wel eentje met verstrekkende gevolgen voor onze modellen van stellaire evolutie. De Plejaden zijn de beroemde Zeven Zusters in het sterrenbeeld Stier – een verzameling van sterren met een mythische status in zo’n beetje alle wereldculturen. In werkelijkheid is het een open sterrencluster met een leeftijd van zo’n 100 miljoen jaar.Omdat de Plejaden dichtbij staan, worden ze gebruikt als “natuurlijk laboratorium” om de evolutie van sterren en sterrenclusters te begrijpen. Daarnaast worden de gemeten eigenschappen van de sterren van de Plejaden gebruikt om de afstand tot andere, verdere, clusters te schatten.Tot de jaren ’90 was de geaccepteerde afstand tot de Plejaden zo’n 430 lichtjaar. De Europese Hipparcos-satelliet, speciaal gelanceerd om de afstand van meer dan 118.000 sterren te meten, kwam met een hele andere waarde: 390 lichtjaar. Dat lijkt misschien niet veel verschil, maar: aangezien de afgeleide eigenschappen van de Plejaden afhankelijk zijn van de precieze afstand, en aangezien de Plejaden gebruikt worden als ijkpunt om de afstand tot andere clusters in te schatten, werd de sterrenkunde dus wél met een probleem opgezadeld.Na bijna 20 jaar van discussie, waren een aantal sterrenkundigen het zat. Ze gingen voor eens en altijd een einde maken aan de onzekerheid! Hiertoe hebben ze de Very Long Baseline Array (een systeem van 10 radiotelescopen die over de hele wereld zijn verspreid) op de Plejaden gericht, en dat zo’n anderhalf jaar lang. Hierbij heeft men gekeken naar de schijnbare verschuiving van de sterren als gevolg van omloopbaan van de aarde rond de zon. Deze techniek is al erg oud en wordt parallax genoemd.Hieruit blijkt dat de afstand tot de Plejaden zo’n 443 lichtjaar zou moeten bedragen, met een onzekerheid van 1 procent. Dat betekent dat Hipparcos het fout had! Blijft natuurlijk wel de vraag waarom Hipparcos ernaast zat. Dat trekt namelijk alle metingen van de satelliet in twijfel!Maar niet getreurd: Europa heeft al een opvolger gelanceerd, Gaia genoemd, en die zal de afstand tot miljoenen sterren gaan meten. Als Gaia ook met een afstand van ongeveer 430 lichtjaar komt, weten we zeker dat het met deze satelliet wel snor zit. Bron: National Radio Astronomy Observatory.
