29 maart 2024

Wat zijn zwerfplaneten eigenlijk?

Globuletten in de Carinanevel. Credit: Canada-France-Hawaii Telescope / 2003 and ESO/M. Mäkelä

Een zwerfplaneet is een object ter grootte van een planeet, dat niet om een ster draait. In plaats daarvan bewegen deze ‘planeten’ gewoon rondom de kern van de Melkweg, net zoals sterren dat doen. Hun bestaan wordt al lange tijd vermoed, maar omdat ze bijzonder koud en lichtzwak zijn, zijn ze lastig te observeren.In 2011 veranderde dit echter. Een groep onderzoekers was bezig met het observeren van zo’n 50 miljoen sterren, om te zoeken naar dingen die microlenzen genoemd worden. Hierbij wordt het licht van een vergelegen ster versterkt door de zwaartekracht van een nabije ster – mits de twee precies op één lijn staan. Zodra je een microlens ziet, kun je berekenen hoezeer het verder gelegen licht versterkt wordt. Dit vertelt je dan weer de massa van het voorgrondobject. Snap je ‘m?  😉

Goed, het onderzoeksteam wist 400 microlenzen vast te leggen en tien daarvan….waren niet het gevolg van een ster! In plaats daarvan worden Jupiterachtige gasplaneten in de interstellaire ruimte als meest waarschijnlijke “boosdoeners” beschouwd. Aan de hand van de waarnemingen schatten de onderzoekers het totale aantal zwerfplaneten op 200 tot 800 miljard….en da’s alleen in onze Melkweg! Goed, zwerfplaneten bestaan dus, en ze lijken algemeen te zijn. Maar waarom noem je die dingen eigenlijk “planeten”? Immers, planetoïden zijn objecten ter grootte van een maan, die niet om planeten draaien, maar om de zon. Toch zal niemand deze ruimtestenen “zwerfmanen” gaan noemen, toch?De crux zit ‘m in het feit dat zwerfplaneten geacht worden om “gewoon” bij een andere ster te zijn ontstaan. Vervolgens zijn ze weggeslingerd, bijvoorbeeld als gevolg van een bijna-botsing met een andere planeet. Deze weggeslingerde planeten zijn dan gedoemd om eeuwig moederziel alleen rond te zweven. Maar klopt dat beeld wel?Bij een recent onderzoek heeft men gekeken naar zogenaamde globuletten – een soort van Bokglobules (zie deze astroblog) maar dan veel kleiner. Deze wolken hebben een massa van ongeveer tien Jupiters en hebben een bijzonder hoge dichtheid. Dat betekent dat binnen deze wolken het gas is beginnen samen te trekken. Sterren ontstaan op soortgelijke wijze, met het verschil dat de beschikbare hoeveelheid materie in globuletten veel te weinig is om een ster te “bouwen”. Maar een Jupiterachtige gasplaneet: geen probleem!

Artistieke weergave van een zwerfplaneet….of is het een sub-bruine dwerg? 😛

Bovendien blijken sommige globuletten een enorm hoge eigenbeweging te hebben, met gemeten snelheden tot 80.000 km/u. Dat betekent dat deze globuletten aan de zwaartekracht van hun buren kunnen ontsnappen en zich werkelijk kunnen ontwikkelen tot een “vrij” object. Zwerfplaneten hebben in sommige gevallen dus never nooit rondom een ster gedraaid. Maar gaat het hierbij wel om “planeten”? Wie het weet mag het zeggen.Overigens heeft de Internationale Astronomische Unie (IAU) een naam bedacht voor zwerfplaneten die als een soort ster geboren zijn, en nooit om een andere ster gedraaid hebben: sub-bruine dwergen. Maar goed, als je een zwerfplaneet c.q. sub-bruine dwerg tegen het lijf loopt, is het bijna niet te zeggen hoe deze ontstaan zijn. Met andere woorden: “echte” zwerfplaneten en sub-bruine dwergen zijn niet van elkaar te onderscheiden. De verwarring zal dus nog wel even voortduren. Bron: One Universe at a Time.

Share

Comments

  1. Wat ik niet helemaal snap – en ik vind dat ook een discussie van niks eigenlijk – is dat er tegenwoordig zelfs ineens ijskoude bruine dwergsterren worden ontdekt, met temperaturen waarbij water doodleuk bevriest…

    Zwerfplaneet vind ik een mooie benaming. Weesplaneet ook.

    • Olaf van Kooten zegt

      Hoi, ja dat zie je vooral bij relatief lichte bruine dwergen (sub-bruine dwergen dus) die heel oud zijn en dus veel tijd hebben gehad om af te koelen. Hierbij bedraagt de temperatuur dus aan het ‘oppervlak’ (lees: de wolkentoppen) dus ongeveer 0C, maar in het centrum zijn ze nog altijd erg heet.

  2. Volgens mij kan het nooit een planeet zijn, want een planeet draait rond een ster.
    Een Remi, Wees of een Zwerver is qua benaming dan beter.

    Persoonlijk vond ik een Remi wel iets hebben, het is internationaal wel een bekend sprookje volgens mij.

  3. Goed verhaal en de eerste keer dat ik deze theorie lees. Klinkt heel aannemelijk.

  4. r,f.s. de wijn zegt

    gezien zijn afwijkende baan heb ik altijd gedacht dat Pluto een ingevangen ”zwerfplaneet” zou kunnen zijn.
    maar er zijn inmiddels tientallen ”pluto s” ontdekt. die in een 3-dimensionale kluwen ronddraaien en allemaal
    wel in ons zonnestelsel zijn ontstaan.

  5. In deze editie van nat geo http://www.natgeoshop.nl/national-geographic-national-geographic-juli-2013.html word het ontstaan van een het zonnestel uitgelegd. Er staat ook veel over ‘weggeslingerde’ planeten, dat kan gebeuren door botsingen of, wat ruimte missies ook wel eens gebruiken, slingshots door de zwaartekracht van andere planeten.

    Ik zal vanmiddag kijken of ik het kan inscannen en hier posten. (geen idee of dat legaal is)

Speak Your Mind

*