Artist’s impression van een ‘groeiend’ zwart gat – een quasar – in de kern van een ver sterrenstelsel. (NASA/JPL-Caltech)
De Chinese astronomen Fellow Yue Shen en Luis Ho (Universiteit van Bejing) hebben aangetoond dat de vele verschillende verschijningsvormen van quasars – heldere, verre objecten die worden ‘aangedreven’ door superzware zwarte gaten – worden bepaald door slechts twee factoren. De ene is de snelheid waarmee materie in het zwarte gat valt, de andere is de richting waaronder we de quasar zien (Nature, 11 september). Het zwarte gat in een quasar produceert zelf geen licht, maar de materie die het naar zich toe trekt doet dat wél. Dat komt doordat de aangetrokken materie zich in eerste instantie ophoopt in een schijf rond het zwarte gat en daarbij ziedend heet wordt. Een deel van deze hete materie wordt in de twee richtingen loodrecht op de schijf terug de ruimte in geblazen.
Grafiek met de gegevens van 20.000 onderzochte quasars. De brede horizontale strook van quasars onderaan – de ‘main sequence’ van quasars genoemd – wordt verklaard door de effectiviteit van het invallende materiaal op de accretieschijf, de verticale brede strook links ontstaat door het verschil in oriëntatie hoe we tegen de quasar aankijken. Credit: Fellow Yue Shen en Luis Ho (Universiteit van Bejing)
De ‘accretieschijf’ rond het zwarte gat maakt dat het nogal veel uitmaakt of we de quasar van ‘boven’, schuin van boven of van opzij zien. Hierdoor lijken quasars grote onderlinge verschillen te vertonen, terwijl ze in feite dezelfde opbouw hebben. Deze verklaring, waarvoor de basis al in 1989 door de Groningse astronoom Peter Barthel is gelegd, voldoet in veel opzichten heel goed, maar kan niet alle verschillen tussen quasars verklaren. Door 20.000 quasars aan een grondige analyse te onderwerpen, hebben Shen en Ho nu laten zien dat het unificatiemodel van quasars kan worden verbeterd door één extra element toe te voegen: de zogeheten Eddington-verhouding – een getal dat aangeeft hoe efficiënt de materie-opname van het zwarte gat is. Bron: Astronomie.nl.
Gerelateerde Astroblogs:
Eerste waarneming ooit van de buitenranden van de accretieschijf van een superzwaar zwart gat
Webb heeft voor het eerst sterlicht gezien bij quasars (lees: een superzwaar zwart gat) in het vroege heelal
Sterke correlatie gevonden tussen de nagloed van zwarte gaten en de hoeveelheid materie die ze verorberen