28 maart 2024

NASA’s NuSTAR ontmaskert ultraheldere röntgenbron in M82 als pulsar

Credits: NASA/JPL-CalTech

Sterrenkundigen zijn erin geslaagd om met NASA’s Nuclear Spectroscopic Telescope Array (NuSTAR) röntgen-ruimtetelescoop een zogeheten ultraluminous X-ray source (ULX) in het actieve sterrenstelsel M82 te ontmaskeren als pulsar. Er waren eerder al ULX’s ontdekt, maar dat waren allemaal zwarte gaten. M82 X-2 is de ULX in het centrum van M82, het ‘Sigaarstelsel’ 12 miljoen lichtjaar van ons vandaan, gelegen in het sterrenbeeld Grote Beer (Ursa Major). Je ziet ‘m hierboven als de heldere roze punt in het midden van M82, tussen het blauw oplichtende gas dat uit het stelsel wordt geblazen. Met de identificatie van M82 X-2 als pulsar is dit op dit moment de pulsar die het meest lichtkrachtig is. Een pulsar is het zeer compacte overblijfsel van een supernova, een snel roterende neutronenster met een massa van ruim een zonsmassa, gepropt in een bolletje met een volume van zo’n 15 km.

Twee opnames van M82, links optisch door Hubble, rechts in röntgenlicht door Chandra. Credits: NASA/STScI/SAO

Met NuSTAR was men in staat om de periode van pulsar M82 X-2 te bepalen, welke samenvalt met zijn rotatieperiode. Die periode is 1,37 seconden en de energie die ‘ie uitstraalt is 10 miljoen keer zo sterk als die van de zon, ongeveer tien keer sterker dan andere röntgenpulsars. De sterrenkundigen denken dat net als bij de ULX’s die door een zwart gat worden gegenereerd er bij X-2 een andere ster in de buurt is, wiens massa wordt aangetrokken en als die massa vervolgens in een accretieschijf terecht komt wordt het sterk verhit en in de richting van de magnetische polen in twee tegenovergestelde richtingen uitgestraald. Vlakbij M82 X-2 staat nog een andere ULX, X-1 genaamd, maar dat blijkt een ‘doodgewoon’ zwart gat te zijn. Hieronder zie je een opname van beiden.

Credits: NASA/JPL-Caltech/SAO

Via vervolgwaarnemingen met NuSTAR en diens collega-ruimtetelescopen Chandra en Swift, allen van de NASA, wil men er achter komen waarom M82 X-2 zo helder is. Hieronder een video met een animatie met deze bijzondere pulsar.

Komende donderdag (9 oktober) zal een artikel verschijnen in het wetenschappelijke tijdschrift Nature over de identificatie van M82 X-2 als pulsar. Bron: NASA.

Share

Speak Your Mind

*