Op 1 december start de weerkundige winter. De maand december wordt in de volksmond dan ook wel de ‘donkere maand’ of ‘wintermaand’ genoemd. December 2013 is voor veel amateur en professionele astronomen een zeer belangrijke maand aangezien we dan kunnen genieten van de Geminiden meteorenzwerm, de heldere planeet Jupiter en misschien komeet ISON.
De Maan en de planeten
De kleinste planeet uit ons zonnestelsel, Mercurius, kan de eerste dagen van de maand december ’s ochtends worden waargenomen laag in het zuidoosten. Daarna staat de planeet te dicht bij de Zon waardoor we deze niet meer kunnen waarnemen. Op zondag 29 december is Mercurius in bovenconjunctie en beweegt deze achter de Zon langs. Venus doet zijn naam van ‘avondster’ in december alle eer aan. Deze planeet schittert ’s avonds in het westen. Begin december 2013 gaat Venus bijna drie uur na de Zon onder waardoor deze planeet goed waar te nemen is. De ‘rode planeet’ Mars kan men in december 2013 ’s morgens terugvinden in het sterrenbeeld Maagd (Virgo). Deze planeet wordt langzaam helderder doordat de afstand tot de Aarde kleiner wordt. De gigantische gasplaneet Jupiter domineert in december 2013 de sterrenhemel aangezien deze vrijwel de hele nacht zichtbaar is in de buurt van de sterren Pollux en Castor in het sterrenbeeld Tweelingen (Gemini). Jupiter is ’s avonds zichtbaar in het oosten, rond middernacht hoog in het zuiden en ’s morgens in het westen. In de nacht van 13 op 14 december 2013 zijn ook overgangen van de Jupitermanen Io en Ganymedes met hun schaduwen zichtbaar over de planeetschijf van Jupiter. Op 5 januari 2014 is Jupiter in oppositie met de Zon. De mooiste planeet uit ons zonnestelsel, Saturnus, is in december 2013 ’s ochtends waarneembaar in het zuidoosten. Op dinsdag 17 december is het Volle Maan. Op maandag 2 december bedekt de Maan ook de planeet Mercurius in het sterrenbeeld Weegschaal. Deze samenstand is met veel moeite in België en Nederland te zien rond 7u45 uur. De twee objecten staan dan in het zuidoosten, slechts 3° boven de horizon, op een onderlinge afstand van 5,1°.
Meteorenzwermen
Op zaterdag 14 december bereikt de bekende meteorenzwerm Geminiden rond 04u00 zijn maximum. Rond 02u30 Belgische tijd bevindt het radiant van deze meteorenzwerm zich aan het hoogste punt aan de hemel in het sterrenbeeld Tweelingen (Gemini). Het radiant is het punt aan de sterrenhemel waaruit meteoren lijken te komen. Onder goede omstandigheden, (geen storende lichtvervuiling of storend Maanlicht) kan men van de Geminiden meteorenzwerm ongeveer 90 meteoren per uur verwachten. Deze meteoren zijn snel, helder en hebben vaak korte sporen. De Geminiden meteorenzwerm heeft een relatief korte piek en vaak kan men de dagen rond het maximum ook al Geminiden meteoren waarnemen. Meteoren worden in de volksmond ook wel ‘vallende sterren’ genoemd. In werkelijkheid gaat het om zeer kleine stukjes steen en gruis die onder hoge snelheden de atmosfeer van de Aarde binnendringen waarna ze op een hoogte van 80 tot 120 kilometer verdampen. De Geminiden worden veroorzaakt door stofdeeltjes die afkomstig zijn van planetoïde Phaethon. De dagen rond 22 december zijn ook nog meteoren te zien van de Ursiden meteorenzwerm. Rond 09u30 Belgische tijd bevindt het radiant van deze zwerm zich aan het hoogste punt (op 64°) aan de hemel in het sterrenbeeld Kleine Beer. Onder ideale omstandigheden zijn er van deze zwerm ongeveer een tiental meteoren per uur te zien. Om meteoren waar te nemen heb je geen speciale apparatuur nodig. Enkel een ligzetel, een heldere sterrenhemel en wat geduld zijn genoeg.
Bron: hemel.waarnemen.com
Komeet ISON
De afgelopen weken en maanden is er over komeet C/2012 S1 (ISON), ook wel komeet ISON genoemd, ontzettend veel over geschreven en gesproken aangezien volgens sommigen deze komeet eind 2013 voor spektakel kan zorgen aan onze sterrenhemel. December 2013 moet voor deze komeet de maand van de waarheid worden aangezien de komeet dan terug zichtbaar moet zijn na zijn periheliumpassage van 28 november 2013. Alles hangt natuurlijk af van het feit of komeet ISON zijn perihelium heeft overleefd of niet. Indien deze komeet zijn scheervlucht langs de Zon heeft overleefd, vinden we het hemelobject na zijn perihelium terug in de sterrenbeelden Slangendrager, Slang, Hercules, Noorderkroon, Draak en Kleine Beer. Het object zal dan ongetwijfeld zichtbaar zijn met het blote oog maar de exacte helderheid voorspellen van deze komeet is zeer moeilijk. De beste periode om deze komeet dan in België en Nederland waar te nemen is rond 14 december 2013. Na zijn periheliumpassage zal komeet ISON op 27 december 2013 ook langs de Aarde vliegen op een afstand van ongeveer 64 miljoen kilometer. Spacepage.be zal deze komeet en de ontwikkelingen ervan op de voet volgen!
Bron: hemel.waarnemen.com
Deep-sky
De maand december is voor de meer gevorderde amateur-astronomen zeer geschikt om om de nevel NGC 1990 waar te nemen. Deze reflectienevel bevindt zich in het sterrenbeeld Orion en heeft een schijnbare afmeting van 50,0′. Het object werd in 1786 ontdekt door William Herschel. Doordat dit een zwak en contrastarm object is, heeft men echter een behoorlijke telescoop nodig om iets van details te kunnen zien. Een andere prachtige nevel in het sterrenbeeld Orion is M42. Deze nevel, die ook gekend is als de ‘Grote Orionnevel’ is één van de meest bekende en waargenomen deep-sky objecten en is bij goede omstandigheden zelfs al te zien met een verrekijker. Dit prachtige object is makkelijk terug te vinden aan de sterrenhemel aangezien het met het blote oog te zien is als een wazige vlek net onder de drie gordelsterren van Orion. M42 heeft een magnitude van 4,0 en zijn schijnbare afmeting bedraagt 66,0′. Deze prachtige, door jonge sterren, verlichte nevel bevindt zich op een afstand van 1 350 lichtjaar van de Aarde. Nog een nevel in het sterrenbeeld Orion die in december goed waar te nemen is, is NGC 2024. Deze emissienevel is ook gekend als de ‘Vlamnevel’ en bevindt zich op een afstand van 1 500 lichtjaar van de Aarde. Dit object heeft een schijnbare afmeting van 30,0′. Het spreekt voor zich dat men het best deep-sky objecten waarneemt in de periode rond Nieuwe Maan (3 december 2013) aangezien men dan geen hinder heeft van storend Maanlicht.
Hubble’s Tonight’s Sky
Hieronder weer de maandelijkse video van Hubble’s Tonight’s Sky, waarin je kan zien wat er allemaal voor interessants aan de hemel staat te gebeuren.
Bron: Spacepage.be + Hubble’s Tonight Sky
