28 maart 2024

Hoe groot is een zwart gat?

In principe worden zwarte gaten gekenmerkt door hun dichtheid – eigenlijk kan ieder object een zwart gat worden, mits het een kritieke dichtheid bereikt. Helaas zorgen andere krachten ervoor dat objecten nooit zo’n grote dichtheid kunnen bereiken – krachten binnen een atoom zijn hiervoor verantwoordelijk. Maar als iets massief genoeg is, dan zijn zelfs atoomkrachten niet sterk genoeg om de boel bij elkaar te houden – het object zal gaan instorten en blijven instorten todat het een zwart gat is geworden.

Laten we een praktijkvoorbeeld nemen. Als de zon een zwart gat zou moeten worden, dan moet je de hele zon samenpakken tot een bol ter grootte van een dorp – op dat moment is de dichtheid hoog genoeg om een zwart gat te worden. Als je van de aarde een zwart gat zou willen maken, dan moet je ‘m laten instorten tot de grootte van een pinda!

Toch zijn zowel de zon als de aarde niet massief genoeg om dit spontaan te laten gebeuren. Alleen uitzonderlijk zware sterren kunnen een zwart gat worden! Supermassieve zwarte gaten vormen een aparte klasse met een onzekere ontstaansgeschiedenis. Anyway, ik kwam op internet een filmpje tegen waarin wordt ingegaan op deze zaken en die is zeker de moeite waard!

Share

Comments

  1. Enceladus zegt

    “Helaas zorgen andere krachten ervoor dat objecten nooit zo’n grote dichtheid kunnen bereiken – krachten binnen een atoom zijn hiervoor verantwoordelijk.”

    Waarom ‘helaas’? Als objecten veel gemakkelijker een zwart gat zouden kunnen worden, is het meer zeer de vraag of jij dit stukje had kunnen schrijven en wij dit hadden kunnen lezen.

    groet,
    Gert (Enceladus)

  2. Opmerkelijk aan zwarte gaten is dat men ze wel weet te meten of te wegen. Er is dus kennelijk een eindstation voor zwarte gaten. Enkele van die zwarte gaten zijn zo massief dat wij inmiddels waar moeten kunnen nemen of het gat groeit of niet. Als een zwart gat zo massief is zoals aangegeven in het filmpje en er nog voldoende materie rondom dat gat aanwezig is, dan zou je verwachten dat door de krachten die daar heersen dat bij een groot massief zwart gat de materie sneller naar binnen wordt getrokken dan bij een kleintje. Je zou dan rondom die gaten een “opvallend leeg stuk” aan ruimte moeten zien. Alles wat daar was is dan opgeslokt door een zwart gat. En vervolgens komt de vraag en dan? Als alles om het zwarte gat is opgeslokt zal dan alles wat ver buiten dat gat is als water naar het putje stromen of ontstaat er een leegte die zelf aan alles gaat trekken?

    • In vergelijk:
      De zon trekt ook steeds aan haar planeten, maar gelukkig lukt het nooit om ons en de andere planeten uit onze banen te trekken. We blijven dus onze rondjes draaien.

      En zo is het met zwarte gaten niet anders. Rond zwarte gaten kunnen allerlei objecten veilig(!) draaien en als ze maar niet al te dichtbij komen.

      Gelukkig maar, want in het centrum van de Melkweg(zie filmpie boven) zit een flik zwart gat. De zon en alle andere sterren van de Melkweg draaien daar keurig omheen. En dat is iets heel anders dan dat we er radiaal naar toe worden “gezogen”. 🙂

      Groet, Paul

  3. Enceladus zegt

    In het filmpje wordt aan het eind gesteld ‘without black holes we wouldn’t even be here’.
    Waarom? Zouden we echt niet kunnen bestaan zonder zwarte gaten?

    groet,
    Gert (Enceladus)

    • Men zegt dat zwarte gaten een belangrijke rol spelen in het ontstaan van sterrenstelsels.
      => Zonder zwarte gaten geen sterrenstelsels , dus ook niet onze Melkweg => en dus geen Zon….

      Lijkt mij een kip en ei verhaal:
      – Waren er eerst flinke zwarte gaten, die genoeg materie rond zich verzamelden waarmee sterrenstelsels werden gevormd,
      – Of waren er eerst grote gaswolken, die zich ontwikkelden tot Melkwegen. En in deze oer-stelsels ontstonden (langzaam) maar zeker flinke zwarte gaten?

      Zeg het maar…, Paul

      • Enceladus zegt

        Het lijkt mij toch dat die zwarte gaten ontstaan moeten zijn door sterren die uiteindelijk instortten. M.a.w. er waren al sterren in het universum. En bij sterren kunnen planeten voorkomen. Dus volgens mij had onze ster, de zon en onze planeet, de Aarde er ook wel zonder zwarte gaten kunnen zijn. We hebben toch niet per se een sterrenstelsel als de Melkweg nodig om te kunnen bestaan?

        groet,
        Gert (Enceladus)

        • Hoi Gert,
          ik weet het niet, maar wil er best even over filosoferen.

          In het begin, vlak na de BigBang, was de materie misschien wel(misschien ook wel niet) gelijkmatig verdeeld. Als dit zo was, waarom zou de materie zich her en der hebben samengetrokken tot … wat we nu waarnemen? (punten met massa concentraties : planeten, sterren, zwarte gaten)
          Bij een egale verdeling van materie is er immers geen resultante (richting/kracht) waarna afzonderlijke massabrokjes worden getrokken?

          Als de ‘start’ massa-verdeling misschien toch niet zo egaal was, is het dan misschien mogelijk dat op sommige plaatsen wel heel veel zonsmassa’s geconcentreerd waren, zodat daar spontaan zwarte gaten werden gevormd; dus zonder dat er eerst een stralende ster was !
          [ In het algemeen geldt hoe kleiner een ster, des te langer(!) hij brandt. Zware sterren branden heftiger, en zijn daardoor snel door de brandstof heen. Als miljoenen zonsmassa’s bijeen komen, is er waarschijnlijk geen of nauwelijks H-fusie. De boel klapt direct ineen. ]

          Als iets dergelijks zich nu inderdaad heeft voorgedaan, zal dat zijn geweest Voordat er een (lokaal) sterrenstelsel is geweest. Sterker nog, het kan zijn dat deze oer-gaten juist de aanzet zijn geweest tot de vorming van de sterrenstelsels die nu her en der ronddraaien.

          Als ik me niet vergis, is er weinig bekend over de evolutie van super zware zwarte gaten. Misschien is het zo iets als ik hier boven heb ‘gefantaseerd’.

          Groet, Paul

  4. @ Olaf
    Volgens mij laat je vertaalkunst je zitten. 🙂
    In het filmpje heeft men het er over dat de zon verkleint dient te worden tot een “small town” (op de achter grond NY USA). Men bedoelt daar mee niet een dorp, maar een kleine stad, zoals jullie Amsterdam. 😛

    —-
    Als je overigens de Zon zou willen omzetten in een zwart gat (voor de zieke geesten), zou ik niet met de Zon beginnen. Ik maakte eerst maak eens een klein zwart gaatje, en dat liet ik langzaam naar de zon roteren.
    Niet te snel, dan schiet er aan de andere kant uit; op weg naar de Oortwolk en verder.
    Niet te direct, maar eerst via de buitenste ‘lagen’ van de zon: om lekker te groeien. 🙂
    (Zie plot van David Brin’s “Earth” (1990))

    Groet, Paul

  5. Weer een poging om mijn uitleg te geven in rood verschuiving door zwaartekrachten

    Supermassieve zwarte gaten met meer dan 20.000 miljard aan het gewicht van onze Zon massa, geeft zeer waarschijnlijk een horizon overgang in afstanden van 100-tal lichtjaren in het licht spectrum, .. van normaal licht naar infra rood verschuiving.

    Dus van normaal licht dat we zien ( ver weg van het zwarte gat ) , en naar infra rood verschuiving dat we zien ( dichtbij een zwart gat ). Met tussen waardes afhankelijk van onderlinge positie wat wij vanaf onze kijk positie nu zien, en de hoeveelheid aan massiviteit clusters in de ruimte, planeten, sterren, zwarte gaten melkwegstelsels en tijd tezamen, .. dat heeft allemaal invloed op de positie op wat wij nu in afstanden zien , en geeft een rood verschuiving in totale afstand wat wij , voor ons nog zichtbaar de ruimte in kunnen kijken

    Mijn uitleg poging betreft sterren / melkwegen die we zien vanuit onze eigen kijk positie maar dan via de zijkant, van een zwarte gat, ver weg, of dichtbij en hoe supermassiever een zwart gat is hoe groter de afwijking is van wat wij waarnemen .

    Afhankelijk van de afstand van het licht! van een ster / melkwegstelsel dat langs een zwarte gat moet en de massiviteit en licht afbuiging, in onze kijk positie, zien wij wat we zien in meerdere diversiteit aan melkwegstelsels in afstanden van die ene melkwegstelsel.

    De roodverschuiving neemt toe, en dat gebeurt wanneer het licht langs een zwart gat gaat, hoe dichterbij van voor onze kijk locatie gezien het licht langs een zwart gat gaat, hoe dieper de roodverschuiving is, en groter de afwijking is van de positie van sterren / melkwegstelsels wat wij zien vanuit onze kijk-locatie.

    Deze sterren / melkwegstelsels die wij zien liggen daar mogelijk niet.

    Als het licht in een zwarte gaten kunnen verdwijnen , kan het licht dus ook 90 graden afgebogen worden.

    In principe zouden we dus onze eigen Melkwegstelsel in een diepe roodverschuiving kunnen zien, afhankelijk van hoe groot en Supermassief een zwart gat is en hoever we terug kunnen kijken naar het licht van onze Melkweg in de verleden tijd van bijvoorbeeld 10 miljoenjaar geleden, gelegen positie waar onze Melkweg toen stond .

  6. @Paul,

    Dank voor het antwoord, echter ik krijg de indruk dat je verderop iets anders beweerd.
    En dan nog wat. Als een planeet of wat anders tegen de rand van een zwart gat kan blijven ronddraaien zonder naar binnen “gezogen” te worden is er toch nog een klein ander probleempje. In het zwarte gat blijft alles verdichten of uiteenvallen (kwestie van hoe je er tegenaan kijkt). De druk in het centrum wordt dus groter en groter en daarmee ook de “zwaartekracht”. Dus materie “bovenin” het zwarte gat, net over het randje, wordt naar binnen getrokken naar het centrum door die “zwaartekracht”. Als echter net voorbij het randje alles kan blijven ronddraaien alsof dat gat niet bestaat heb je het probleem dat tussen het “centrum van de zwaartekracht” en de rand er een kolossale leegte ontstaat. Vacuum?
    Ik zal wel het nodige over het hoofd zien…

    • Huh lees je wel goed? … ik heb niets over fysieke materie dat rond een zwart gat een baan heeft, geschreven maar over het licht dat passeert onderweg …

      • @Edu
        Heet jij dan ook al ‘Paul’ ?

        @Joop
        Ik zal je vanavond een reactie geven. Vanmiddag wil mijn vrouw naar de dierentuin. 🙂

        Groet, Paul ( Obelix )

        • Het was al laat ^^ ik zag dat later… en kon het dus niet meer annuleren, groet

          • Hmmm… dus we zijn niet met 3 individuen die allen ‘Paul’ heten? 😕 Jammer. 🙂

            Groet, Paul

        • Hallo Joop,

          Ik ben me niet bewust van een inconsequentie in mijn eerdere verhaal.

          Zo als mijn naamgenoot reeds heeft vermeld, Is het niet ‘noodzakelijk’ dat een Zwart Gat continue groeit en materie opslorpt. En ja er is vacuüm: Het Zwarte Gat (zelf) bestaat uit een puntbron waarin alle energie/materie zit. ( deze materie is echter geen gewone protonen/neutronen/electronen meer.)

          Vlak buiten de puntbron zit een vacuüm tot aan de ‘waarnemingshorizon’. Buiten de waarnemingshorizon, dus aan onze zijde 😛 , kan een accretieschijf zitten en/of er draaien planeten. Vanuit zo’n schijf kan er voortdurend wat materie naar binnen vallen, maar die hoeveelheden zijn over het algemeen heel beperkt als je in ” zonsmassa’s ” meet.
          De zwaartekracht rond zo’n Zwart Gat zal dan ook (haast) niet veranderen.
          Het zal zeker niet de drijvende kracht zijn om steeds meer materie “vanboven” aan te zuigen.

          Groet, Paul

    • Paul Bakker zegt

      @Joop, ook al verdicht het centrum meer en meer, dan nog wordt de zwaartekracht op een bepaalde vaste afstand van dat centrum niet groter. De zwaartekracht op een bepaalde afstand wordt bepaald door de hoeveelheid massa binnen die afstand en die neemt niet toe. Een zwart gat met de massa van de zon zal zijn omgeving dan ook niet meer ‘leegzuigen’ dan de Zon nu al doet. Als de Zon spontaan in een zwart gat zou veranderen heeft dat voor alle planeetbanen in het zonnestelsel geen enkele consequentie. Wel zouden we het licht van de Zon behoorlijk gaan missen.

      • Hoe zeker ben je daar over ?

        Want als de zwaartekracht van onze Zon zou toenemen, moeten de planeten die om ze Zon een baan hebben , in snelheid toenemen, om er niet in te vallen, en dan krijgen de planeten ook een omloopbaan dichterbij de Zon, afhankelijk van de toegenomen zwaartekracht.

        Zo zou Jupiter zomaar een Aardse omloopbaan kunnen krijgen en binnen een paar maanden volledig zijn omloop hebben gemaakt, want Jupiter is ook zwaarder…

        Hoe het dan in een nieuwe situatie met Aarde afloopt laat ik even in het midden…

        • Waarom zou de zwaarte kracht dan toenemen? Daarvoor is toch meer massa nodig? **

          Mijn naamgenoot heeft het slecht over een theoretische gebeurtenis****, waarbij de materie (en niet de hoeveelheid daarvan) van chemische elementen (zoals in sterren) wordt “omgezet” in de vorm die in zwarte Gaten heerst.

          Groet, Paul

          ** Zie Gravitatiewet van Newton
          **** Onze zon zal niet zelfstandig de overgang naar Zwart Gat maken, wees gerust. 🙂

          • Paul Bakker zegt

            Klopt, en ik ben er heel zeker over. Ik heb het over het hypothetische geval dat alle massa van de Zon zich zou concentreren in een object kleiner dan dan een bol met een diameter van drie kilometer. Dus er komt geen massa bij. Je pakt het alleen dichter opeen. De zwaartekracht op 3 kilometer van het midden is dan intens, maar al op de plek waar eerst de rand van de Zon zat is de zwaartekracht hetzelfde als dat ie daarvoor ook al was.

  7. @Paul, dank voor het antwoord. Ik was in de veronderstelling dat zwarte gaten maar bleven doorgroeien door het continue opslurpen van materie. Als ik je goed heb begrepen is de massa van een zwart gat niet groter dan de massa van wat daarvoor heeft gezeten?, buiten natuurlijk ongelukjes die wij zelf ook meemaken zoals botsing met andere stukken rots, puin etc. of complete planeten en sterrenstelsels, alleen dat is voor ons gelukkig nog een “ver van je bed show”.

  8. Edu, misschien is dit iets wat ik tegen kwam. Wat gebeurt er met de planeten als de zon verandert in een rode reus en eindigt als een witte dwerg?
    (Een witte dwerg is een ster die aan het einde van haar levenscyclus is gekomen. In de witte dwerg vinden dus geen kernreacties meer plaats. De massa van de kern moet kleiner zijn dan 1,4 zonnemassa, anders eindigt de ster als een neutronenster of een zwart gat.)

    – Bij zware sterren vindt er een supernova plaats, en eindigt de ster uiteindelijk als neutronenster (pulsar) of als zwart gat.

    Ask an Astronomer

    What Happens to the Planets When the Sun Becomes a Red Giant and White Dwarf?

    Question: I’ve been watching a very interesting series of television programmes in which Professor Brian Cox has been delving into Astronomy. One programme focused on the life cycle of stars. I understand from the programme that as our Sun enters its “giant red” stage the inner planets will be engulfed and destroyed but what will happen to the outer planets? As the Sun goes through its death throes and shrink down in size will it have enough “gravitational pull” to hold what is left of the solar system in their respective orbits or will the outer planets wander off into interstellar space?

    Answer: There have been a couple of recent studies of just these questions. When the Sun exhausts it hydrogen fuel and enters its Red Giant phase it will expand to roughly 100 times its present size. This will make the distance from the Sun to Jupiter shrink from 765 million to roughly 500 million kilometers. At this shortened distance Jupiter’s surface will be heated beyond 1000 K, but it will apparently survive. Once the Red Giant phase is complete the Sun will evolve into a White Dwarf, during which it will lose about half of its mass. As the Sun loses mass the radii of the orbits of the remaining planets, from Jupiter outward, will increase, but still remain in orbit around a now lighter Sun.

    https://blogs.nrao.edu/askanastronomer/2013/03/02/what-happens-to-the-planets-when-the-sun-becomes-a-red-giant-and-white-dwarf/

    • Enceladus zegt

      Oké, Jupiter krijgt te veel warmte te verwerken, lijkt mij. De ijslaag en de oceaan daaronder op Europa zullen droogkoken. Maar hoe zit het met Saturnus en haar manen? Ligt onze schoonste van alle planeten dan in de nieuwe goldilockzone? Wordt Titan dan niet ’the place to be’?

      groet,
      Gert (Enceladus)

      • Paul Bakker zegt

        We raken hier een beetje off-topic, maar ik zie hier twee problemen. Ten eerste is de rode-reus fase relatief kort, dus als Saturnus dan in de goldilockzone terecht komt is het in de wittedwerg-fase waarschijnlijk alweer voorbij. Ten tweede gaan de planeten naar buiten migreren door het massaverlies van de Zon. Ik vraag me af of de banen van de gasreuzen dan wel stabiel blijven. Als een planeet in resonantie komt met Jupiter gaan er rare dingen gebeuren.

      • Olaf van Kooten zegt

        Het klopt dat de omloopbanen van de planeten wijzigen in het rodereus-stadium (wegens massaverlies van de zon), maar die worden (naar ik meen) “slechts” 1,5 keer zo groot. Computersimulaties hebben uitgewezen dat Jupiter vermoedelijk geen zwaartekrachtbiljart zal veroorzaken, maar je weet natuurlijk nooit. Het is inderdaad waarschijnlijk dat Saturnus dan zo’n 100 tot 300 miljoen jaar in de leefbare zone zal blijven (de verwachte levensduur van ‘onze’ rode reus). Maar of dat genoeg is voor de ontwikkeling van leven, durf ik zeer te betwijfelen 😉

        • Enceladus zegt

          Dat laatste vermoed ik ook, maar intelligent leven zou, voor zover dan nog (of weer!) aanwezig in ‘ons’ zonnestelsel wel kunnen migreren naar Titan. Zit je toch wellicht weer voor 100 miljoen jaar op een leuk stekkie. 🙂

          groet,
          Gert (Enceladus)

    • Dank je Monique

      Andersom dus, als zwaartekracht van onze Zon zou afnemen, moeten de planeten die om de Zon een omloop baan hebben , …
      in snelheid afnemen, om hun baan positie te behouden waar ze in zitten, ….
      ….maar dat zie ik dan niet zo snel gebeuren, … want de snelheid van planeten die om de Zon hun omloop baan hebben zal niet zomaar langzamer worden!!

      En dus nemen de planeten een nieuwe wijdere baanpositie in, wat dan weer een nieuw evenwicht wordt in de verhouding van qua snelheid, afstand afhankelijk van het gewicht van de Zon zelf en het gewicht van een Planeet .
      en met gewicht bedoel ik dus de zwaartekracht .

      De Aarde zou dan een ijsplaneet worden, als de kracht van de Zon niet veranderd, maar de Zon minder zwaartekracht heeft.

      Dan weer verder vooruit kijkend, De Zon is een fusiebron dat lichtere elementen omzet in zwaardere.
      Dus vooruit kijkend denk ik dat onze Zon in tijd van miljoenen jaren steeds zwaarder word, daarmee het uitzetten van de Zon buiten beschouwing gelaten.

      • Paul Bakker zegt

        Quote- De Zon is een fusiebron dat lichtere elementen omzet in zwaardere.
        Dus vooruit kijkend denk ik dat onze Zon in tijd van miljoenen jaren steeds zwaarder word- EindeQuote

        Nee! De Zon zet lichte elementen om in zwaardere maar de totale massa van de Zon neemt daarbij af, niet toe! Nu worden 4 waterstof atomen omgezet in 1 heliumatoom. Dat heliumatoom is net iets lichter dan de 4 waterstofatomen waaruit ze is opgebouwd. Waar blijft die massa dan? Die wordt omgezet in energie via de formule e=mc2 en daarom zitten wij er lekker warmpjes bij.

        • Oh, en hoe verklaar je dan het ontstaan van zwarte gaten, omdat deze minder massa krijgen?

          Aan het eind explodeert nog een laatste maal aan zwaardere gasvormige massa en wat overblijft is een massieve kern. Een massieve kern die in miljoenen jaren van ster zijn gegroeid is in zijn massa.

          https://www.youtube.com/watch?v=xp-8HysWkxw
          The Largest Black Holes in the Universe

          • Paul Bakker zegt

            Stellaire zwarte gaten ontstaan als een zeer zware ster in zijn kern geen voldoende materiaal meer heeft om de kernfusie op gang te houden. De zwaartekracht overwint dan alle andere krachten en de ijzerkern van de ster implodeert. Maar vergis je niet, zo’n ster was bij het begin van zijn bestaan nog veel zwaarder dan aan het eind en heeft tijdens zijn bestaan al veel massa verloren.
            Gedurende de tijd wordt de kern van de ster wel steeds zwaarder, maar de ster als geheel niet. Die wordt steeds lichter.

          • Het gaat om fusie, tijdens fusie worden lichtere elementen omgezet ( fuseren ) in zwaardere elementen tot aan laatste fusie naar ijzer…

            Dus de kern word groter en zwaarder, zolang het elementen kan fuseren in zwaardere elementen, mijn vermoeden als een ster zwaar genoeg is, zou het misschien ook nog ijzer kunnen fuseren in een nog zwaardere element, en tijdens dit proces, gaande weg klaarmaken voor een zwart gat, dat na het stoppen van fusie, een laatste klap geeft, en ineen stort, tot een zwart gat…

          • Nogmaals: de massa van sterren wordt NIET groter door de fusie in hun kern, de ster verliest massa door het uitstralen van energie. Als een ster louter door kernfusie meer massa zou krijgen zou er een wonder geschieden – d.w.z. er zou massa gecreëerd worden – en zouden alle leerboeken over stellaire nucleosynthese herschreven moeten worden.

          • Olaf van Kooten zegt

            Nee ijzer is het maximum haalbare dat uit kernfusie verkregen kan worden. Dat komt omdat het fuseren van ijzer naar iets anders energie kost i.p.v. oplevert. Alle elementen zwaarder dan ijzer ontstaan door neutronenvangen tijdens een supernova.

            En ten slotte: alle sterren verliezen tijdens hun leven massa. Nou ja, behalve dan bij nauwe dubbelsterren, dan kan materieoverdracht plaatsvinden. Het feit dat ijzer zwaarder is dan waterstof zegt niets: je hebt simpelweg heel veel waterstof nodig om tot ijzer te komen. Dus: het totaalgewicht van de hoeveelheid waterstof dat nodig is geweest om tot één ijzeratoom te komen is GROTER dan het gewicht van het ijzeratoom. Het verschil is in de vorm van energie (straling) uitgestoten.

          • Oke, bedankt, mijn kennis is weer gegroeid ^^

  9. @ Edu,

    niet om uit de hoogte te doen, maar volgens mij heb je het niet goed begrepen.

    Als er zich een stervormende wolk met een massa van minimaal 5maal de zon zich heeft gevormd, is er geen ontsnappen meer aan. Er ontstaat een zwart gat… op termijn.
    -In eerste instantie trekt de materie (vnl. waterstof) zich samen, onder invloed van de zwaarte kracht.
    -Als gevolg stijgt de temperatuur, omdat de gasdeeltjes tegen elkaar botsen.
    -Materie trekt zich nog verder samen, tot de temperatuur zo hoog wordt dat er zelfs kernversmelting(=fusie) optreed. Hierbij komt zoveel energie(licht en warmte) vrij* dat de wolk, die een ster is geworden, niet langer samentrekt.
    -> Het fusieproces stopt de verdere samentrekking /krimp/ instorting… tijdelijk, tot de fusiebrandstof** op is.

    Als tenslotte de ster van IJzer is, en deze ‘wordt gebruikt als fusiebrandstof’, KOST dat energie, waardoor de temperatuur daalt en de ineenstorting ongeremd verdergaat… tot het zwarte gat een feit is.
    -> Er is geen fusieproces , niks kan de samentrekking nog stoppen.

    Groet, Paul

    * ten koste van wat massa; hooguit paar procent.
    ** in diverse stadia, waarbij de brandstof overgaat in achtereenvolgens Helium, Koolstof, Neon, Zuurstof en Silicium en IJzer.
    NB tijdens het leven van een ster of later zwart gat, kan er best af en toe een komeet of planeet in vallen, waardoor de massa toeneemt. Ik denk dat dat zeldzame gebeurtenissen zijn.

    • Nou….om even te mieren**ken 🙂 …..een ster zal nooit helemaal van ijzer zijn en ook niet door de brandstof heen zijn.

      Een ster aan het eind van zijn leven bestaat nog steeds voor het overgrote deel uit H en He…..alleen zit die “brandstof” op de verkeerde plek en daar is de druk en temperatuur niet hoog genoeg om fusie te onderhouden. Dat lukt alleen vlak bij de kern. Een supernova kan b.v. de basis vormen voor nieuwe sterren/sterrenstelsels om zich te vormen. Dat kan natuurlijk nooit als die overleden ster alle He en H had opgebruikt.

      Als je de kern van een ster (die bijna door zijn aanspreekbare brandstof heen is) zou kunnen wegtoveren, gaat hij vrolijk weer miljoenen of miljarden jaren mee. Door het wegnemen van de onbruikbare kern (zwaardere elementen) komt zijn brandstof weer op de goeie plek terecht, in zijn kern, met voldoende druk en hitte om met fusie door te kunnen gaan.

      • Klopt !

        Wat ik heb proberen duidelijk te maken, is dat de massa welke nodig is om een zwart gat te ‘veroorzaken’, al direct bij de stergeboorte aanwezig is. Alleen de fusie in de kern ( en de daardoor ontstane ‘gasdruk’) stellen de definitieve vorming van dit fenomeen uit.

        Groet, Paul

Laat een antwoord achter aan Enceladus Reactie annuleren

*