28 maart 2024

De vijf merkwaardigste sterren in de Melkweg

De Melkweg

Onze Melkweg is feitelijk een enorme sterrenstad – een metropool met minimaal 200 miljard inwoners, een bruisende stad die nooit slaapt. De meeste inwoners van Milky Way City zijn brave burgers die zich netjes aan de wetten houden. Maar net als iedere stad, heeft ook het melkwegstelsel zo zijn buitenbeentjes – sterren die afwijken van de norm, die niet simpelweg gasballen van waterstof en helium zijn. Laten we er eens een aantal bekijken!

Sterren met metaalwolken

Het concept van een ster met wolken van metaal lijkt op het script van een slechte sci-fi film uit de jaren ’50, maar ze bestaan wel degelijk. Deze exotische sterren zijn feitelijk een type van witte dwergsterren – de kleine, superdichte restanten van sterren zoals onze zon. Met ‘superdicht’ bedoel ik dat een theelepel materiaal maar liefst 13.000 kilogram zal wegen. Alsof dat niet exotisch genoeg is, hebben sommige exemplaren ook ‘wolken’ van metalen. Nou ja, “wolken” – het is feitelijk een kilometers dikke, mistige laag van lood en zirkoon rondom het oppervlak van een witte dwerg. Wetenschappers vermoeden dat deze ‘wolken’ een blauwachtige gloed hebben, maar ze hebben ze nog nooit in detail kunnen bestuderen.

Sirius A en witte dwerg Sirius B credits; wikipedia

Een eivormige ster
De meeste mensen zullen Vega wel eens gezien hebben – het is niet voor niets één van de helderste sterren aan de hemel. Toch ziet Vega er van dichtbij gezien helemaal niet uit als een normale ster! Vega roteert namelijk zo snel (zo’n miljoen kilometer per uur aan de evenaar) dat de hele ster wordt uitgerekt en aan de polen wordt afgeplat. Het gevolg is dat Vega eruit ziet als een blauw ei! Wetenschappers vermoeden dat als Vega 10% sneller zou draaien, de middelpuntvliedende kracht groter zal worden dan de zwaartekracht, waardoor de ster simpelweg uit elkaar zal vallen.Trouwens: alsof de vorm niet vreemd genoeg is, heeft Vega ook een merkwaardige temperatuursverdeling. De ster is aan de polen namelijk veel heter dan aan de evenaar – ook dit is vermoedelijk het gevolg van de krankzinnige rotatiesnelheid. De volgende keer als je naar het sterrenbeeld Lier kijkt en Vega helder ziet stralen, vergeet dan niet de verborgen geheimen van deze bijzondere ster te appreciëren.

Een siamese tweeling-sterDubbelsterren zijn zeer algemeen in ons sterrenstelsel – sterker nog, wetenschappers vermoeden dat maar liefst 85% van alle sterren een begeleider/partner hebben. Maar wist je dat sommige dubbelsterren een siamese tweeling vormen? Jep, dat klopt: soms staan twee sterren zo dicht bij elkaar, dat ze elkaar raken. Een voorbeeld is de dubbelster MY Camelopardalis, waarvan je hieronder een animatie kunt zien. Wetenschappers vermoeden dat beide sterren uiteindelijk zullen samensmelten, maar wat er dan zal gebeuren is niet bekend. Mogelijk zal de superster direct ontploffen, maar het is ook mogelijk dat de samengesmolten ster gewoon rustig door blijft branden – maar dan uiteraard wel met een flink verkorte levensduur. Immers: hoe massiever een ster, hoe korter z’n leven!

Credit: David Cabezas.

Een ster met spiraalarmenSpiraalarmen zie je normaal gesproken in sterrenstelsels, maar soms kunnen ook afzonderlijke sterren spiraalarmen hebben! Een voorbeeld is de jonge ster SAO 206462 – een serie spiraalarmen ontspringen aan de ster en strekken zich uit tot ver voorbij de omloopbaan van Pluto (als je onze zon in de plaats van de ster zou zetten). Wetenschappers vermoeden dat de spiraalarmen onderdeel uitmaken van een planeetvormende schijf rondom de ster. Dit soort schijven bevatten trouwens wel vaker vreemde vormen: bij andere sterren zijn al ringen, gaten en ‘pollen’ gevonden – je weet wel, een stuk grond die je soms wegslaat als je aan het golven bent – maar dan in gasvorm, uiteraard. In het geval van SAO 206462 denken astronomen dat iedere spiraalarm een enkele planeet bevat.

Credit: NAOJ/Subaru

Een Matroesjka-sterDe merkwaardige ster HV 2112 zou eigenlijk de “Matroesjka-ster” genoemd moet worden, of misschien de “Kannibalenster”. Dit kosmische beest is namelijk een ster-in-een-ster – een reuzenster met een neutronenster in z’n centrum. Oorspronkelijk moet dit een dubbelster geweest zijn, bestaande uit een supermassieve ster en een kleiner exemplaar. De supermassieve ster moet relatief snel supernova zijn gegaan en een neutronenster hebben achtergelaten, terwijl de kleinere begeleider rustig is blijven branden. Toen ook de brandstofvoorraad van de begeleider is gaan haperen, is de ster gaan groeien tot een rode reuzenster. Hierbij is de neutronenster verzwolgen en deze is toen langzaam naar ‘binnen’ gaan migreren, om vervolgens samen te smelten met de oorspronkelijke sterkern. Het resultaat is een zogenaamd Thorne-Zytkow-Object en dit soort monsters dwingen ons te herdefiniëren wat een ster precies is!

Credit: Uncos.NCI

Bron: From Quarks to Quasars.

Share

Speak Your Mind

*