29 maart 2024

“Er is helemaal geen oerknal geweest” – revolutie in de kosmologie?

Credit: NASA

Twee natuurkundigen proberen de wereld op z’n kop te zetten. Zij beweren namelijk dat er helemaal geen oerknal is geweest – althans, geen oerknal in de traditionele zin van het woord! De oerknaltheorie is verzonnen door Fred Hoyle om te bewijzen dat het idee van een ‘begin van ruimte en tijd’ belachelijk is. Helaas voor hem, zijn sindsdien talloze bewijzen gevonden voor z’n aanvankelijk satirisch bedoelde theorie – de kosmische achtergrondstraling bijvoorbeeld. Dat levert natuurlijk direct een probleem op: als het heelal een begin heeft gehad, waar is het dan vandaan gekomen? Met andere woorden: wat was er ‘voor’ de oerknal? Daar komt nog eens bij, dat het heelal op het moment van de oerknal een oneindige temperatuur en dichtheid moet hebben gehad – oftewel, een singulariteit hebben gevormd, vergelijkbaar met een zwart gat. Onze natuurwetten verliezen hun geldigheid in het geval van een singulariteit, dus zijn de natuurwetten nutteloos bij het omschrijven van de situatie tijdens het begin van de oerknal.

Nu zijn twee natuurkundigen, Dr. Ahmed Farag Ali van de Universiteit van Benha (Egypte) en Prof. Saurya Das van de Universiteit van Lethbridge (Canada), met een alternatief gekomen. Ze zijn aan het rekenen geslagen met zowel de kwantummechanica als de relativiteitstheorie en hun resultaten blijken verenigbaar te zijn met een universum zonder begin of einde. Ze zijn het ermee eens dat het heelal vroeger veel kleiner moet zijn geweest, maar een singulariteit is volgens hen niet noodzakelijk. In plaats daarvan moet het heelal gevuld zijn met een kwantumsoep van gravitonen, deeltjes zonder massa die de zwaartekracht overbrengen, vergelijkbaar met fotonen – massaloze deeltjes die het elektromagnetisme overbrengen. Volgens Das en Ali moeten deze gravitonen vroeger een Bose-Einstein-condensaat gevormd hebben, een verzameling van deeltjes die kwantumgedrag op macroscopische schaal vertonen. Dit condensaat zou dan het uitdijen van het heelal veroorzaakt hebben en dus eveneens het raadsel van donkere energie verklaren. Voorlopig blijft het natuurlijk bij een idee – de voorspellingen van Das en Ali moeten nog uitgebreid getest worden. Hun theorie vormt in ieder geval wel een oplossing voor een aantal hardnekkige kosmologische problemen. Bron: IFL Science. Het vakartikel kan hier ingezien worden.

Share

Comments

  1. Ik begin langzaam aan elke theorie waar gravitonen in worden gebruikt als onjuist te beschouwen als steeds meer bewijs komt voor Einsteins beschrijvingen van zwaartekracht, geen deeltje maar een effect. Onder andere door Gravity Probe B die frame-dragging en het geodetisch effect heeft aangetoont.

  2. Mmmm, het bericht dat die twee onderzoekers gezegd hebben dat er geen oerknal is geweest kom ik de afgelopen dagen vaker tegen. Da’s jammer, want het klopt niet. Wat ze wel hebben gezegd is dat er een oerknal is geweest zónder initiële singulariteit en dat is ook alleen maar een hypothese. Ik denk dat ik er vanavond een apart blogje aan ga wijden. 🙂

  3. Olaf van Kooten zegt

    Maar ze stellen ook dat ruimte en tijd ouder zijn dan de ‘oerknal’, dus kun je dan wel echt van een oerknal spreken?

    • Enceladus zegt

      Ja, want als ruimte en tijd ouder zijn dan de oerknal, dan was die oerknal toch het begin van ons universum?

      groet,
      Gert (Enceladus)

  4. Ik heb net zoveel moeite met dat buigen van ruimte-tijd. En de wetenschap blijkbaar ook, want voor verschillende verschijnselen gebruiken ze beide verklaringen, net hoe het uit komt.

    – Buigen van ruimte-tijd zorgt ervoor dat de Aarde in een baan om de Zon blijft
    – Gravitational pull van de Maan veroorzaakt eb en vloed
    – Een zwaartekrachtlens komt door het buigen van ruimte-tijd
    – De komeet die zich op Jupiter storte werd door de zwaartekracht van Jupiter in stukken getrokken
    – Het buigen van ruimte-tijd kan een photonsphere veroorzaken om een neutronenster
    – De snelheid van de Voyagers was in het begin hoger maar door de gravitational pull van de Zon ging de snelheid daarna langzaam maar gestaag omlaag

    iene miene mutte……wie is de baas? 🙂

  5. Ik moet mij er ook nog even in verdiepen, maar het staat of valt met het begrip singulariteit. Het misverstand is dat een oerknal niet zonder een singulariteit kan, dat de oerknal zelfs begint met een singulariteit en dat een singulariteit een ongewenste situatie is, iets waar alles oneindig is, hetgeen natuurkundig wijst op gebrekkige wetten om het te beschrijven.

    • Maar hetzelfde probleem van singulariteit doet zich ook in een zwart gat voor…..dat is eigenlijk ook een dood spoor in de verklaring van de werking

    • Rob+Heusdens zegt

      De “singulariteit” bestaat niet als zodanig (als een reële fysieke gebeurtenis); het bestaat slechts in een model van het universum, en het duidt erop dat het mode onvolledig is. Dat is het ook want het model houdt enkel rekening met de zwaartekracht en doet net als QM niet bestaat. Het is een benadering, die overigens zeer correct is voor het overgrote deel van het model dat hiermee wordt beschreven, maar juist nét niet opgaat aan het “begin” van dit model waar je dus vlakbij die “singulariteit” zit (mer zeer kleine afstanden en hoge dichtheden) Dán moet je wel rekening houden met QM, en als je die effecten gaat meerekenen, dan heeft het model geen singulariteit meer.

    • Beste Arie Nouwen,
      Ik heb al enige tijd het idee dat de oerknal theorie niet kan kloppen, omdat het door de waarnemingen van Hubble is ontstaan, die met het waarnemen van de roodverschuiving, de oerknal theorie de wereld in stuurde, maar als we nu de constante van Hubble nemen die stelt dat een dubbele afstand een dubbele roodverschuiving op levert, kan ik alleen maar zeggen dat er iets niet klopt, namelijk, dat als we een stukje heelal nemen wat 10% roodverschuiving op levert en we dus als we een licht door dat deel van het heelal laten gaan er aan het eind van dat traject 10% roodverschuiving op treed wat inhoud dat er van de 100 golfjes er nog 90 per tijd eenheid binnen komen, als we nu nog een keer zo een traject afleggen en er weer 10% roodverschuiving op treed houden we van de 90 golfjes er nog 81 over en niet zoals de constante van Hubble suggereert 80 golfjes en dus is naar mijn menig de constante van Hubble niet te verenigen met de oerknal theorie, nu is eigenlijk mijn vraag, van wat klopt er niet, de constante van Hubble of de oerknal theorie.

      • Beste Martin, bedankt voor deze interessante vraag. Ja, de waarnemingen van Hubble staan inderdaad aan de basis van het model van het expanderend heelal, een expansie die begon met de oerknal. Volgens mij klopt ‘ie nog steeds en maak je een denkfout. Je stelt namelijk dat “10% roodverschuiving op treed wat inhoud dat er van de 100 golfjes er nog 90 per tijd eenheid binnen komen, als we nu nog een keer zo een traject afleggen en er weer 10% roodverschuiving op treed houden we van de 90 golfjes er nog 81 over”. Met andere woorden, jij gaat er van uit dat roodverschuiving betekent dat een deel van het licht niet tegelijkertijd aankomt. Hoe meer roodverschuiving des te minder licht komt op hetzelfde moment aan. Maar dat is niet wat roodverschuiving inhoudt. Het betekent dat alle licht gelijktijdig aankomt, alleen dat de lichtdeeltjes (fotonen) steeds minder energie hebben. Hoe meer de roodverschuiving des te minder energie ze hebben, des te meer naar de rode kant van het spectrum ze gaan, de kant die minder energie heeft dan de blauwe kant.

        • Beste Arie Nouwen,
          Het kan zijn dat het fotonen deeltjes zijn, maar het blijft wel zo dat als een frequentie van 100 in een bepaalde tijd word uitgezonden en in een deel van het heelal dat 10% roodverschuiving creëert, dat je een frequentie van 90 over houd en als je dat nog een keer herhaalt je er 81 over houd en geen 80, je kan niet zeggen dat als je een signaal met een frequentie van 90 uit zend en je dat door een stuk heelal laat gaan dat 10% rood verschuiving creëert dat je een frequentie van 80 over houd, dat is wel waar het over gaat en of het golfjes zijn of deeltjes is niet belangrijk, volgens de constante van hubble zou je 80% roodverschuiving hebben als je 2 maal een stuk heelal met 10% roodverschuiving zou doorkruisen met een lichtbundel, of in andere woorden, als je een stuk heelal doorkruist wat 10% roodverschuiving creëert, is de energie van de fotonen met 10% afgenomen en als je nog een keer herhaalt hou je 81% van de energie over en geen 80%, wat de constante van Hubble niet verenigbaar maakt met de oerknal theorie.

          • Ik kan nog steeds je gedachtelijn niet volgen. Door de expansie van het heelal neemt de energie van de fotonen af, hoe verder de afstand waar de fotonen vandaan komen des te meer de afname van energie, des te groter de roodverschuiving. De golflengte wordt groter, de frequentie neemt af, precies zoals je zegt. Maar waarom zou dit strijdig zijn met het idee dat er een oerknal is geweest? Wat maakt het voor het oerknal-model uit of een frequentie 80 of 81% is, ik zie even het probleem niet.

          • Beste Arie Nouwen,
            Het gaat er om dat Hubble een constante ontdekt heeft die niet te verenigen is met de oerknal theorie, omdat bij de theorie van de oerknal er geen constante kan zijn zoals door Hubble is ontdekt, het komt er op neer dat iets met 10% roodverschuiving niet 2 maal zo ver staat als 5% roodverschuiving als er spraken is van een oerknal, aangezien ieder stukje heelal een percentage vervormt en dat niet zo maar op geteld kan worden.

          • OK, jij gaat er van uit dat bij de roodverschuiving sprake is van het optellen van percentages. De roodverschuiving van een sterrenstelsel dat verder weg staat wordt opgeteld bij de roodverschuiving van een sterrenstelsel dat dichterbij staat. Maar zo werkt roodverschuiving niet, het is niet een optelsom van frequenties of golflengtes bij verschillend afstanden. Licht van een object tien miljard lichtjaar ver weg heeft een hogere roodverschuiving dan licht van een object vijf miljard lichtjaar ver weg. De fotonen uit beide bronnen volgen hun eigen route richting waarnemer (richting aarde), tussen die twee bronnen is geen relatie, dus geen sprake van optellen van roodverschuivingen.

          • Beste Arie Nouwen,
            Dat is nu net het probleem met de constante van Hubble, die wel alles zo maar op telt en daarom niet verenigbaar is met de oerknal theorie.

  6. Als er al ruimte en tijd was voor de “oerknal” , wat moet ik dan met die singulariteit,
    waar ruimte en tijd niet gelden?
    De enige betekenis die ik aan de singulariteit kan geven is,
    dat ons bevattingsvermogen hier ophoud 🙂

    • Enceladus zegt

      In een multiversum kan er toch tijd en ruimte zijn, terwijl daar bij die singulariteit (waar een nieuw universum bij ontstaat) niet zijn? Net zo goed als er nu ruimte en tijd is in ons universum maar daar in een singulariteit als een zwart gat zeer waarschijnlijk geen sprake van is.

      groet,
      Gert (Enceladus)

  7. Paul Bakker zegt

    Zoals Arie zegt klopt het niet dat de oerknaltheorie een singulariteit vereist. Waar komt die hardnekkige singulariteit dan vandaan? Uit de algemene relativiteitstheorie. Volgens de oplossingen van de formules van Einstein kan het heelal niet stationair zijn en moet het uitdijen of krimpen. Bij een uitdijend heelal is er volgens de formules op t=0 een singulariteit.
    Zoals we weten klopt de Algemene relativiteitstheorie uitstekend op grote schaal met de waarnemingen. Maar op atomair niveau is het onbruikbaar en moet we onze heil zoeken in de quantumtheorie.
    Wie een natuurkundige ’totaal-oplossing’ vindt en zo de singulariteit uit de formules weg weet te werken kan de nobelprijs ophalen.

  8. Leuke discussie. Volgens mij kun je niet tot het oneindige materiaal blijven verdichten, als dat wel zo is zouden we stoffen moeten aantreffen die wij nog niet kennen. En volgens mij doen we dat niet. Daarmee zou je kunnen stellen dat er een eind is aan kracht, druk, materie verdichten etc. Denk eerder dat de big boem een zwart gat is dat is geëxplodeerd omdat de krachten zo groot werden dat het gat zichzelf aan het opheffen was. Op enig moment loopt het daar spaak. Ik denk dat de giganten onder de zwarte gaten een studie waard zijn of ze zichzelf aan het kannibaliseren zijn. Probleem daarbij is dat al die giganten op een stevige afstand staan. Ben eigenlijk wel benieuwd of er zwarte gaten bestaan zonder de gebruikelijke verpakking er om heen waarmee we ze herkennen.

  9. Martin, waar haal je vandaan dat de Hubble constante “alles zo maar optelt”? Lees a.u.b. deze wiki over de constante en geef aan waar je leest dat de Hubble constante alles zo maar optelt. Mocht je een andere bron hebben waar dat staat dan hou ik mij van harte aanbevolen.

    • Beste Arie Nouwen,
      Inderdaad kan het niet aan hubble liggen, ik heb de informatie van een side van een bekende sterrenkundige schrijver, maar kan het artikel niet zo snel terug vinden, jammer van alle moeite, maar wel weer iets wijzer.
      Maar ik blijf wel sceptisch over de oerknal, omdat de roodverschuiving geen goed bewijs is en er geen duidelijk bewijs is over de massa dichtheid in het verleden, wat toen groter moet zijn geweest, wat op 1,5 miljard lichtjaar afstand ongeveer het dubbele moet zijn geweest en het perspectief van de ultra diep field foto´s van de hubble telescoop, die niet aan de verwachting vol doen.

  10. Mij is ook de mening toebedeeld dat onze “oerknal” deel uitmaakt van een groter geheel
    waar we nog geen vat op hebben, of anders gezegd, buiten ons (huidig) voorstellingsvermogen gaat.

    Wij zien de oerknal door de ogen van een mier die hooguit niet verder komt
    dan dat de Aarde samen met de Zon moet zijn ontstaan. Weten zij veel 🙂

  11. Jan Jaap Hakvoort zegt

    De reactie is wat laat, maar het staat bij veel bronnen in Google over de Graviton. Ook wordt het veel als ‘feit’ geciteerd op fora, meer informatie heb ik helaas niet (ik ben niet wetenschappelijk onderlegd). Wel lijkt de consensus te zijn dat Gravitonen binnen de theorie in “oneindige aantallen” moeten voorkomen. Eenvoudige logica zou die theorie in dat geval weerleggen, omdat oneindig geen begin kent zodat het niet telbaar is.

  12. Grappig, Einstein heeft alles als een beschouwer op afstand verklaard, hoe zou het zijn als je het van binnenuit verklaart? Dan bedoel ik niet de Einstein verklaring. Die beschouwde het twee keer op afstand van buiten en binnen af. Slechts als een toeschouwer. Hoe zou het zijn als energie-deeltje het beschouwt? Waar komt de aantrekkingskracht tussen deeltjes vandaan? Waarom trekken magneten elkaar aan? Dan bedoel ik niet de uitleg van wat er gebeurt, maar waarom? Ik beschouw afbuiging niet meer dan een reactie in relatie tot aantrekkingskracht in snelheid. Ruimte kromming lijkt me onzin. Ruimte is niets. Het lijkt me dat het effect van aantrekking de sleutel is. Maar waarom?

Laat een antwoord achter aan Martin Reactie annuleren

*