Credit: NASA/JPL/USGS
Duizenden jaren lang hebben mensen naar de hemel gestaard en zich vragen gesteld over de planeet Mars. Deze planeet is gemakkelijk zichtbaar vanaf de aarde en z’n omloopbaan is duizenden jaren geleden al gedetailleerd vastgelegd. Pas in de 19de eeuw, met de ontwikkeling van telescopen die krachtig genoeg waren, zijn wetenschappers het oppervlak van de Rode Planeet in kaart gaan brengen. Rond de eeuwwisseling waren veel wetenschappers van mening dat Mars leven zou kunnen herbergen. Pas in de space age is de planeet z’n geheimen werkelijk gaan prijsgeven. De Rode Planeet bleek niet bijzonder levensvatbaar te zijn, maar dat maakt ‘m niet minder boeiend. Sindsdien hebben we een behoorlijk goed beeld gekregen van de samenstelling en geschiedenis van de planeet.
Het inwendige van Mars heeft, net als de aarde, een proces doorgemaakt dat differentiatie wordt genoemd. Hierbij vormt een aanvankelijk homogene planeet verschillende afzonderlijke lagen, ieder met een andere samenstelling. In het geval van Mars gaat het om een kern van z’n 1.800 km in doorsnee, die vooral is opgebouwd uit ijzer, nikkel en zwavel. De kern wordt omringd door een silicate mantel die in het verleden duidelijk vulkanisch en tektonisch actief moet zijn geweest. De mantel van Mars bestaat vooral uit silicium, zuurstof, magnesium, aluminium, calcium en kalium. Het oxideren van ijzerhoudend stof geeft de planeet z’n rode oppervlak.
Credit: NASA/Mars Exploration
Hier houdt het op met de overeenkomsten met onze planeet. De aarde heeft namelijk een vloeibare kern die constant in beweging is. Hierbij wordt het magnetische veld gegenereerd dat de aarde beschermt tegen gevaarlijke straling één de verwerende invloed van de zonnewind. De kern van Mars is echter voor een groot deel gestold en is niet in beweging. De planeet ontbeert dan ook een magnetisch veld en wordt voortdurend gebombardeerd door straling. Dit is vermoedelijk één van de redenen waarom het oppervlak van de planeet ongeschikt voor leven is geworden.
Ondanks het feit dat een magnetisch veld vandaag de dag ontbreekt op Mars, hebben Marsmissies uitgewezen dat de planeet vroeger wél een magnetisch veld moet hebben gehad en zelfs meerdere magnetische ompolingen moet hebben meegemaakt. Daarnaast is het mogelijk dat Mars zo’n 4 miljard jaar geleden plaattektoniek heeft gehad. In dat geval moet de jonge Mars werkelijk veel op de jonge aarde hebben geleken, en levensvatbaar zijn geweest.
Kaart van fossiele magnetische velden aan het Marsoppervlak. Credit: NASA/JPL
Vandaag de dag is zowel het magnetisch veld als de plaattektoniek geheel verdwenen, als gevolg van het afkoelen en stollen van het inwendige. De korst van Mars is gemiddeld zo’n 50 kilometer dik, veel dikker dan die van de aarde, die gemiddeld zo’n 30 kilometer dik is. De korst is met name opgebouwd uit basalt afkomstig van vulkanische activiteit in het verleden. De precieze samenstelling van Mars is mede het gevolg van z’n afstand tot de zon. Elementen met een laag kookpunt, zoals chloor, fosfor en zwavel, zijn op Mars veel meer algemeen dan op aarde. Wetenschappers vermoeden dat deze elementen zijn verwijderd uit gebieden dichter bij de zon door de zonnewind.
Na z’n ontstaan is Mars, net als alle planeten in het zonnestelsel, het slachtoffer geweest van het zogenaamde Late Grote Bombardement. Zo”n 60 procent van het oppervlak van Mars draagt de littekens van deze gewelddadige tijd, terwijl een groot deel van de rest van het oppervlak is opgebouwd uit enorme inslagbasins die daarbij zijn veroorzaakt. De allergrootste inslag op Mars heeft waarschijnlijk plaatsgevonden in het noordelijke halfrond. Dit gebied, het zogenaamde Noordpoolbasin, is ongeveer 8500 tot 10.600 km groot en is vier keer groter dan het Zuidpool-Aitkin-basin op de maan, de grootste inslagkrater die tot nog toe is gevonden.
Het blauwe gebied in het noorden is het Noordpoolbasin. Credit: NASA/JPL/USGS
Hoewel het Noordpoolbasin op Mars niet 100 procent zeker een inslagherkomst heeft, luidt de huidige theorie dat een object zo groot als Pluto zo’n 4 miljard jaar geleden de Rode Planeet heeft geramd. Het is zelf mogelijk dat bij deze inslag de planeet een deel van z’n magnetische en tektonische activiteit heeft verloren. De InSight lander, die in 2016 gelanceerd moet worden, zal meer licht laten schijnen op dit, en andere, mysterie(s).
Bron: Universe Today.
